برنامه سلوکی برای بعد از ماه رمضان/مناجات اهل سلوک

استاد شیخ جعفر ناصری دولت آبادی طی توصیه های مهمی به اهل سیر و سلوک جهت حفظ اعمال ماه رمضان، برنامه و دستورالعمل سلوکی و مراقبه ای را برای حفظ این اعمال بیان فرمودند.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دست نوشته‌های معارفی امیرمحسن سلطان‌ احمدی (سلطان‌احمدی دات آی آر): حضرت استاد شیخ جعفر ناصری دولت آبادی(حفظه‌الله) از اساتید برجسته اخلاق و عرفان شهر اصفهان و مدیر بنیاد علمی فرهنگی هاد، با توجه به پایان ماه مبارک رمضان، دوشنبه ۱۹ خردادماه ۱۳۹۹ طی سخنانی درباره اهمیت حفظ اعمال ماه رمضان، نکات مهم و برنامه سلوکی جهت حفظ این اعمال را بیان فرمودند.

در ادامه مشروح بیانات ایشان به شرح زیر تقدیم شما معارف‌جویان عزیز و مشتاقان سیر و سلوک معنوی می‌گردد.

لزوم خواندن دعای ابوحمزه ثمالی در طول سال

اگر ماه مبارک رمضان هدیه‌ای برای ما گذاشته باشد که گذاشته است؛ یکی از دعاهایی که در ماه رمضان می‌خواندید، دعای ابوحمزه ثمالی بود که اوج ارتباط با خدا در کیفیت مناجات با عبد خودش را در این دعا نشان می‌دهد. مرور و خواندن دعای ابوحمزه ثمالی در طول سال این خاصیت را دارد که اسرار و رموز کیفیت ارتباط سلوکی و موانع سلوک را گوش زد می‌کند.

درخواست لطف الهی به جای عقوبت در فراز اول دعای ابوحمزه

در ابتدای این دعا آمده است: « اِلهی لا تُؤَدِّبْنی بِعُقوُبَتِکَ؛ خدایا مرا به مجازات و عقوبتت ادب مکن».

این مناجات ابوحمزه ثمالی برای سحر ماه رمضان است که مناجات‌کننده در این دعا می‌گوید خدایا ما رفاقت‌مان سرجایش اما خدایا اگر بلایی سر من بیاید این برای تأدیب است نه برای غیظ و غضب. حالا کسی که این مناجات را می‌خواند که ارتباط او با حق تعالی مفروغ عنه است، منتهی دقیقاً اگر دعای ابوحمزه نبود همین یک جمله از این دعا خیلی جای تأمل دارد و اگر فرصت‌هایی برای همین یک جمله می‌گذاشت، جا داشت.

هر گرفتاری که می‌کشیم احتیاج به ادب کردن است، منتهی خدایا بیا بزرگی کن و با عقوبت‌هایت مرا تأدیب نکن، اگر می‌خواهی فاصله من را کم کنی با لطف و کرمت و با نوازش باشد.

ریزه کاری‌های سلوک و بهترین ابعاد حرکتی در دعای ابوحمزه ثمالی / لزوم دقت و توجه در معنای آن

در سیر و سلوک ریزه کاری‌های سلوکی یک نفر در ارتباطش با خدا در این دعا آمده است. کسی که توجه به این دعا ندارد اهل این ارتباط نیست، یا کسی که گذرا این دعا را می‌خواند هنوز در خودش نرفته است، یا کسی که توجه به این دعا ندارد اهل عشق به حق تعالی نیست و اهل نکات سلوک عملی نبوده است.

اگر انسان یک گامی برداشته باشد می‌بیند که تمام ابعاد حرکتی به بهترین شیوه در این دعا ارائه شده است، که با خدا انسان هم عشق می‌کند و هم این که نکات و دقایق سلوک عملی را درس می‌گیرد.

راهکارهای درمانی و مناجاتی و سلوک در دعای ابوحمزه ثمالی

این قدر یک نفر سال‌های طولانی باید رفته و زمین خورده باشد تا درمان و داروی خود را در دعای ابوحمزه پیدا کند و این قدر در نشیب و فراز افتاده باشد و طلب در وجودش موج‌زده باشد، که راهکارهای درمانی و مناجاتی دعای ابوحمزه را درک کند و سرش بشود و بتواند با آن عشق کند. دعای افتتاح هم همینطور است.

لزوم مرور با توجه و دقت در دعای ابوحمزه ثمالی بعد از ماه رمضان

اگر از ماه رمضان می‌خواهید چیزی برایتان بماند باید با توجه و دقت دعای ابوحمزه ثمالی را بعد از ماه رمضان مرور کنید، حتی هر دفعه یک صفحه دعای ابوحمزه را با دقت بخوانید که این دعا یادگار ماه رمضان است.

ابوحمزه ثمالی از خواص اصحاب امام سجاد(ع) و محدثی بزرگ بود؛ آن وقتی که قبر امیرالمؤمنین(ع) در نجف مکتوم بود و کسی محل قبر حضرت را نمیدانست، ابوحمزه به آنجا رفت و ساکن شد و سالهای طولانی با بعضی از شاگردانش سر قبر حضرت می‌رفتند.

عرفان شیعی در دعای ابوحمزه و مکارم الاخلاق/ بیان آسیب‌های سلوک در دعای ابوحمزه

در عرفان شیعی همین دعای ابوحمزه ثمالی و دعای مکارم الاخلاق کافی است، منتهی دلی نیست که واقعاً این حرکت تهذیبی از او شروع شده باشد و او را درگیر کرده باشد و در سبب رشد و طی طریق باشد. کجاست کسی که بیماری‌ها و آسیب‌های روحی خود را درک کرده باشد؟ اما برخی نمیدانند که مریض روحی هستند و نمیداند چه بلایی سر خود آورده است و این بیماری از بیماری‌های دیگر خطرناک‌تر است.

جهل گاهی مرکب می‌شود و این نوعی جهل مرکب است و این دعای ابوحمزه در ضمن ابعاد و زوایای آسیب‌های سلوک عملی و راهکار درمانی آن را با ارتباط گوش زد می‌کند. و این یادگار ماه رمضان است.

دعای ابوحمزه، تلاوت و انس با قرآن و سحر از یادگاری‌های ماه رمضان

از یادگاری‌های ماه رمضان در بخش ادعیه این دعای ابوحمزه است و در بخش دیگر تلاوت قرآن و ارتباط و انس با قرآن و همچنین انس با سحر است. این برکات ماه رمضان را باید بعد از ماه رمضان حفظ کنید و اگر بخواهید بماند به جد باید مشغول حفظ آن باشید.

پراکندگی قلوب بزرگترین آفت و لزوم اجتماع قلوب

یک سبب مهم که از اهل بیت(ع) به ما رسیده اجتماع القلوب است. یک اجتماعی که پیدا می‌کنید اجتماع فیزیکی است اما باید قلب‌هایمان اجتماع کند و با هم یکی شود. و بزرگترین آفت پراکندگی است که در طول روز کسب می‌کنید و از آن نمیتوانید فرار کنید، تشتت افکار، اشتغال ذهن به امور متکثره و متشتته و همچنین عدم تمرکز و عدم آرامش بد چیزی است و باعث مشغول شدن نفس می‌شود و نمیشود نفس را آرام کرد و در  آرامش بود.

ما اجتماع قلوب را می‌خواهیم و یک نفر اگر که در جمع باشد و دلش با جمع نباشد غیر اینکه خودش بهره نمیبرد گاهی تأثیر منفی در دیگران هم می‌گذارد.

راه درمان پراکندگی نفوس و قلوب و افکار

قرآن می‌فرماید: «أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آگاه شوید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دلهاست. آیه ۲۸ سوره رعد»، تنها راه درمان ما توجهات به حق تعالی و اهل بیت(ع) است و همچنین نماز طولانی، سجده طولانی است؛ نمیشود این قدر پراکندگی نفوس و قلوب و افکار داشته باشید و بخواهید شما به امام زمان(عج) توجه کنید و حضرت هم به شما توجه کند!

خوب حالا با این پراکندگی ذهن و افکار و قلوب چکار کنم؟ گام اول انسجام فکر است. انسان یک برنامه ۲۴ ساعته طولانی می‌خواهد، طولانی به این طریق که مثلاً حداقل یک ساعت سحر داشته باشد و اگر بتواند طلوع آفتاب هم نخوابد در جمع و جور کردن ذهن و پریشانی فکر و تشتت آرا خیلی مؤثر است.

بعد هم خیلی جاها بیخودی دارید می‌دوید، اگر یک مقدار آرام شدید و قرار بگیرید رزق‌های خیلی با برکت معنوی نصیب شما می‌شود و حتی رزق‌های مادی هم به سمت شما می‌آید.

باز شدن گره‌های زندگی با توجه به مسائل معنوی

برخی نسبت به شخصیت خود ضعف نشان می‌دهند، گاهی پشت به نعمت‌های الهی می‌کنید و گاهی دارید دور می‌شوید. اگر اولویت خود را برای توجهات عمیق توسلی و توحیدی، معرفتی وعبادتی، سحر و قرآن بگذارید، گره‌های کارتان باز می‌شود.

بیمار حرکت نه بیمار رشد! / مانع راه چیست؟

گاهی ما بیمار حرکت هستیم نه بیمار رشد! حدود ۵۰ – ۴۰ سال پیش بلیط بخت آزمایی بود و مردم آن را می‌خریدند، بعضی‌ها با هم شوخی می‌کردند و می‌گفتند اگر تو یک میلیون برنده شدی با آن چه می‌کنی؟ و آن فرد هم می‌گفت ۵۰۰ تومان آن را نان بربری می‌خرم و ۵۰۰ تومان هم مقداری پنیر و یک نان و پنیر می‌خورم که بتوانم درست حمالی کنم!

واقعاً گاهی ما اینها را می‌شنویم اما عمل نمیکنیم. نکند خودمان هم همین کارها را با خدا بکنیم، یعنی مرکز توجهات الهی را که رشد، سلامت و صداقت و تأمین آخرت و حتی دنیا و همه برکات در آن است را رها کرده و دنبال چیزهای دیگر و دنبال دویدن هستیم!

البته این کار مدیریت الهی می‌خواهد، مدیریت نفسانی می‌خواهد؛ یعنی این راه پیچ و خم است و باید هوشمندانه حرکت کرد. ولی این اشتغالات به امور متکثره چه خدایی نکرده امورات معصیتی و پلشتی‌ها و شهوات چشم و … باشد، و چه رزقی و چه رقم‌های دیگر باشد، در هر صورت این اشتغالات مانع راه است.

خطر ترس در انسان

نقطه اوج کجاست؟ نقطه اوج انسان آرامش است. یک خبری چند روز پیش می‌خواندم که در کالیفرنیا تعداد افرادی که بر اثر افسردگی از کرونا خودکشی کرده‌اند، از تعداد فوتی‌های کرونا بیشتر بوده است! این ابتلای بشر و گرفتاری انسان است، ببینید ترس چکار می‌کند، از شدت ترس حاضر نیست آرام بگیرد، ترس باعث شده آن انسجام در اذعان نداشته باشد.

لزوم مدیریت کارها / کم کردن تشتت روزانه و انجام استغفار زیاد به همراه داشتن سحر

رفقا تشتت روزانه خود را کم کنید و زیاد استغفار کنید و همچنین مدیریت کارها را به گونه‌ای مدیریت کنید که یک سحر موفق داشته باشید که اگر واقعاً یک روز سحر قضا شد، نگذارید طوری شود که سحر از بین برود سریع قضای آن را انجام دهید. چون روح است عادت می‌کند و باید یک جلسه و یک سحر تبدیل به اُنس شود.

علاوه بر سحر تا طلوع آفتاب بیدار باشید

استغفار سحر را داشته باشید؛ حالا بعضی‌ها عجله دارند حرکت تندتری برای رشد انجام دهند که سعی کنند علاوه بر سحر، بیداری تا طلوع آفتاب را هم داشته باشند، بعضی از کارهای مراقبتی حتی اگر مشغول به عبادت هم نباشید آثار دارد، که بیداری صبح تا طلوع آفتاب از آن دسته اعمال است.

قضا کردن فوری چیزهای معنوی از دست رفته

اگر عمل معنوی هم از دست رفت، سریع آن را قضا کنید. نفس دردش می‌گیرد و اذیت می‌شود که یک نماز نافله شب را کسی قضا کند و می‌گویند خداوند بر او واجب نکرده بود اما او مقید است و دارد قضای آن را انجام می‌دهد.

راه رسیدن به اوج معرفت با ارتباط موضوعی با قرآن

در کنار دیگر برنامه‌های عبادی خود، یک نوع ارتباط با قرآن هم داشته باشید. ارتباط با قرآن از چند زاویه و موضوعی قابل کار است؛ یکی انتخاب سور است، یکی موضوعات خاص است که اگر توجهی شود و خداوند راهنمایی کند و انسان به بعضی سور و موضوعات حین مرور و تلاوت توجه کند، پیوند با قرآن برقرار می‌شود.

یک الگوهایی که خداوند در قرآن معرفی کرده با آن ارتباط برقرار کنید، تازه اهل بیت(ع) را هم باید در باطن قرآن جستجو کنید، اگر معرفت حقیقی و بلند و بالا را می‌خواهید، اهل بیت(ع) و شخصیت‌های قرآنی و معارفی را باید در باطن قرآن جستجو کنید، اگر به این پیوند قرآنی رسیدید، این پیوندها دیگر خراب نمیشود و به اوج معرفت می‌رسید. آنهایی که به اوج رسیدن این مدیریت را خدای متعال به آن‌ها لطف و الهام و ارائه کرده است و اینها رونده این راه بودند.

گاهی می‌گویند حضرت ابراهیم(ع)، هاجر را که کنار کعبه گذاشت و رفت، ده‌ها روز با آن‌ها بُعد مسافت و فاصله داشت ولی با این وجود و این طول مسیر حضرت ابراهیم(ع) به آن‌ها سر می‌زد، حالا حساب کنید، یک نفر در آن زمان سوار بر شتر آن هم دها روز مسافت را طی می‌کند و می‌آید که به زن و بچه‌اش سر بزند اما وقتی به زن و بچه‌اش می‌رسد، حکم الهی است که از مرکب نباید پیاده شود، اما از نظر عاطفی می‌آید و یک سر به آن‌ها از روی مرکب می‌زند و دوباره بر می‌گردد.

خطر خودباوری کاذب و وابستگی به طبع قضایا و راه نجات از آن

گاهی به دوستان می‌گفتم این که حضرت ابراهیم(ع) مثل امروزی‌ها موبایل نداشته است، چطور در بین راه و طول مسیر حوصله‌اش سر نرفته است؟! این وابستگی به موبایل یک بیماری است که امروز پیدا شده است و به جای آن باید اطمینان در ذهن ایجاد کنید، ارتباط با خدا را باید احیا کنید.

بعضی‌ها بد جور و بیمارگونه وابسته به طبع قضایا شده‌اند و لایه به لایه وابسته‌تر می‌شوند و در مقابل به طبع از امام زمان (عج) و مرکز توجهات و نماز دور شده‌اند، و کسی نبوده که آن‌ها را سر خط بیاورد و بگوید دارید چکار می‌کنید؟

مشکل اول و گاهی دوم این است که هیچ احساس دوری هم نمیکنید و یک خودباوری کاذب هم ایجاد شده و فکر می‌کنید که روشنایی چشم اهل بیت (ع) هم هستید!

برخی گرفتارند و دور شده اند! بنا بوده که خالص و مهذب و امام زمانی و عاشق خدا شوید اما زندگی بدجور با برخی بازی کرده و آن‌ها را از معنویت دور کرده است. برای اصلاح آن گام اولی که می‌شود در این راه گذاشت ایجاد نظم و ساماندهی در بهره وری است.

استفاده بهینه از وقت / ۲۰ دقیقه از هر ۶۰ دقیقه صرف عبادت و معنویت

یکی از دوستان اوایل ماه رمضان زنگ زد و گفت که من حساب کردم که روزهای ماه رمضان صبح که از خواب بیدار می‌شوم تا شب ده ساعت فرصت دارم، و هر جزء قرآن را ۲۰ دقیقه می‌خوانم و برنامه ریزی کرده بود که هر ۲۰ دقیقه از اول هر ساعت را قرآن و ۴۰ دقیقه بقیه را کارهای دیگر انجام دهد.

واقعاً چقدر انسان می‌شود از وقت خود استفاده کند. گاهی قلوب ما پشت می‌کند، یعنی قرآن را جلوی او می‌گذارید اما او می‌خواهد از قرآن فرار کند! یا اینکه دعا را جلوی او می‌گذارید، او راه نمی‌آید. و این راه نیامدن او هم دلیل دارد که باید این نفس را تربیت کرد، چون این نفس سر به هوا است و باید نفس را آماده کرد.

آیا با ظهور امام زمان(عج) همه تسلیم می‌شوند؟! / لزوم تربیت صحیح نفس

شما فکر می‌کنید اگر امام زمان (عج) بیاید همه یک پارچه تسلیم هستند؟ نه این طور نیست هر کس کار خودش را می‌کنید! و همین کارهایی که امروز می‌کنید همه دارد ذخیره می‌شود، مرکز تشخیص انسان که به نام نفس است این دارد با انجام همین کارها شکل می‌گیرد، پس اگر با بازی و بازیگوشی این نفس را بزرگ کردید، این نفس در آینده بازیگوش می‌شود و جواب نمیدهد.

انبیاء بنی اسرائیل و امت‌های گذشته چقدر از فراغت‌های خود استفاده می‌کردند؟ اصلاً اصحاب کهف چه شد که این قدر رشد کردند؟ افراد گرفتار کارهای اجتماعی بودند اما برای نجات خود بهترین استفاده‌ها را می‌کردند.

افسردگی برخی به خاطر قرنطینه‌ی کرونا

همین قرنطینه کرونا برای خیلی افسردگی ایجاد کرد و اصلاً نمیتوانستند این قرنطینه را تحمل کنند، اصلاً اگر تلفن چنین فردی زنگ نمیزند او مشکل پیدا می‌کرد! چنین افرادی نمیتوانند این وقت را صرف نماز با توجه کنند، چون حاصل یک نماز خوب خشوع است که نماز با خشوع تعامل دارد و اگر خشوع داشتید می‌توانید بیشتر نماز بخوانید و همینطور اگر بیشتر نماز خواندید می‌توانید بیشتر خشوع پیدا کنید.

فرار ذهن موقع نماز و لزوم تربیت نفس قبل از پیر شدن

اگر ذهن موقع نماز فرار می‌کند، این بیماری است! اگر وقت نماز ذهن جوال است و با تو بازی می‌کند باید با زرنگی و سیاست بازاری کار خودتان را انجام دهید و فرار ذهن را نشان ندهید، اما سن که بالا رفت و قوا تحیلل رفت، ملکات شروع می‌کند به بازی کردن و آن وقت نمیشود کاری کرد.

حق تعالی اصل و اساس گم شده ما است و اگر می‌خواهید دچار مشکل نشوید، حتما باید گام‌های متقن به سمت تهذیب عملی برداشت و این نفس را اکنون تربیت کرد.

لزوم حفظ و استفاده از ذخیره‌های معنوی ماه رمضان

ماه رمضان ماه خوبی برای ما بود، ظرف زمانی قرآن و روزه همه رقم خوب بود؛ قطعاً بدانید یک ذخیره‌هایی برای دوستان ایجاد شده است وحتی اگر الان حس نکید، قطعاً اگر کسی موفق به روزه شده باشد، یک ذخیره‌ای برای او ایجاد شده و این ذخیره در آخرت و حتی همین دنیا خودش را نشان می‌دهد، و باید از این ذخیره استفاده کرد و آن را حفظ نمود.

اهمیت حفظ شب‌های قدر / شب‌های قدر پله‌‌ی بالا رفتن

اصلاً درک لیله القدر این است که امسال چکار کردید؟ یک ذخیره بیشتر نمودید تا در سال آینده به این ذخیره اضافه کنید. لیله القدر خیلی اوج دارد و هر چه بروید می‌توانید از آن بهره ببرید، پس ذخیره لیله القدر امسال را نگذارید خراب شود، این ذخیره یک پله برای بالا رفتن شما است و این پله‌هایی را که بالا رفته‌اید را دوباره پایین نیایید.

حالا اگر به فرض یک روز یا دو هفته خراب کردید، این قابل جبران است، پس نترسید ولی سریع امورات خود را نظم بدهید و جبران کنید. باید این ذخیره‌های را نگه داشت و در سال آینده به این ذخیره‌های معنوی افزود. شوخی نیست و مسئله ارزشمندی است.

قرآن می‌قرماید: « الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ؛ آن کسانی که به جهان غیب ایمان آرند. آیه ۳ سوره بقره» یک اتصالی به عالم غیب باید زد، این اتصال به برکت ماه رمضان و نماز و قرآن برقرار است، فقط شما این ذخایر معنوی را نگه دارید که قطعاً موثر بوده و به این سرعت هم از بین نمیرود و ذخیره می‌شود و استغفار و مراقبت روزانه کمک می‌کند به آن رشد مطلوب برسد.

پدیدآورنده:

به کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir

↵بیشتر بخوانید:

√دیگر مطالب و بیانات حضرت استاد شیخ جعفر ناصری را اینجا کلیک نموده و بخوانید