ثبت و ضبط همیشگی اعمال و تبدیل آن‌ها به نار و نور ۲۳

آیت‌الله العظمی مدرسی در تدبر در آیات ۵۱ و ۵۲ سوره ابراهیم  به ثبت و ضبط همیشگی اعمال و تبدیل آنها به نار و نور اشاره نمودند و در پایان چهار مأموریت و فایده قرآن را بیان کردند.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دست نوشته‎های معارفی امیرمحسن سلطان‎احمدی (سلطان‌احمدی دات آی آر): بیست و سومین و آخرین جلسه درس تفسیر و تدبر در سوره ابراهیم توسط مرجع عالیقدر تقلید و مفسر تفسیر من هدی القرآن (هدایت) حضرت آیت‎الله العظمی سید محمد تقی مدرسی دام‌ظله، در ماه رمضان ۱۴۴۱ روز گذشته اول خردادماه ۱۳۹۹ برگزار شد.

معظم‌له در این جلسه با تدبر در آیات آیه ۵۱ و ۵۲ سوره ابراهیم درباره ثبت و ضبط همیشگی اعمال و تبدیل آنها به نار و نور نکاتی بیان نمودند و در پایان نیز به چهار مأموریت و فایده قرآن اشاره کردند.

برخی موضوعات این جلسه عبارتند: بهشت و جهنم ثمره اعمال ما / تلاش برای محو گناهان / سریع الحساب بودن خدا / نشان دادن همه اعمال در قیامت به انسان / خدا ظالم نیست، عقوبت آخر نتیجه اعمال خودتان در دنیا / چهار فایده و مأموریت قرآن

در ادامه مشروح بیانات معظم‌له تقدیم شما معارف‌جویان عزیز می گردد.

آیه ۵۱ سوره ابراهیم: لِیجْزِی اللَّهُ کُلَّ نَفْسٍ مَا کَسَبَتْ إِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ.

تا خدا به هر کس هر چه به دست آورده است جزا دهد که خدا زود شمار است ﴿۵۱﴾

آیه ۵۲ سوره ابراهیم: هَذَا بَلَاغٌ لِلنَّاسِ وَلِینْذَرُوا بِهِ وَلِیعْلَمُوا أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَلِیذَّکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ.

این [قرآن] ابلاغى براى مردم است [تا به وسیله آن هدایت ‏شوند] و بدان بیم یابند و بدانند که او معبودى یگانه است و تا صاحبان خرد پند گیرند ﴿۵۲﴾

باقی بودن همیشگی همه اعمال

آنچه از آیات و روایات به دست ما می‌آید این است که اعمال انسان برای همیشه باقی است و نه فقط اعمال بلکه اقوال او و همچنین پندارهای او و هر چه از انسان صادر می‌شود، چه در دلش باشد و یا از دهان و زبانش خارج شود و یا از دست و پا و جوارح او صورت گرفته باشد، همه اینها برای همیشه باقی است و در یک افقی موجود است.

شاید از نظر فیزیک امروز این مطب ثابت شده باشد که هیچ موجودی به عدم مبدل نمیشود ولی تغییر هیبت می‌دهد، ظاهرش عوض می‌شود اما حقیقتش می‌ماند.

مثلاً در یک جایی دیدید که دودی در آسمان صاعد است، این دود در حقیقت زغال بوده و زغال تخته بوده و تخته در حقیقت از نباتات بوده و نباتات هم یک روزی آب و گل و اشعه خورشید بوده است و اینها تغییر هیبت داده‌اند، اما حقیقت اصلی آن‌ها باقی است. شاید یک روز از نظر پیشرفت علمی بشر به جایی برسید که شاید بتوانید بعضی از این گفتارهای خود را برگرداند، ولی اینها همه پیش خدا ثبت و ضبط و برای همیشه باقی است.

تقسیم حقایق و اعمال به دو نوع ناری و نوری

این حقایق و اعمال انسان‌ها که پیش خدا برای همیشه ثبت شده است، به دو نوع ناری و نوری تقسیم می‌شوند. یک نوع این اعمال به مار و زهر و آتش تبدیل می‌شود و یک نوع دیگر به نعمت‌های الهی تبدیل می‌شود.

حالا فرق این دو عمل که در روز قیامت یکی به نعیم و دیگری به آتش تبدیل می‌شود، در چیست؟ فرق آن‌ها فقط در نیت است. این عمل را که انجام دادید، هدف شما از این عمل چه بوده و در چه راهی و با چه نیتی حرکت کردید؟ وقتی نیت برای خدا و ارزش‌هایی که خدا امر کرده باشد، این نیت سرانجام آن رسیدن به نعمت‌های الهی و بهشت است، اما وقتی نیت این عمل اذیت مردم، گناه و ریا باشد، ثمره‌اش آتش است.

ثبت و ضبط همه اعمال

پس این دو حقیقت یک حقیت بسیار اساسی است. شاید برخی فکر کنند عمل در ظاهر محو شده ولی در حقیقت این عمل موجود و ماندنی است. امروز به وسیله دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری یک صحنه‌هایی را ضبط می‌کنید و این صحنه همیشه ضبط و حفظ شده است ولی آن حقیقت یک چیز دیگری است.

 حقیقت دوم اینکه این اعمال دو نوع است که برخی مبدل به آتش و برخی به مبدل به نور می‌شود . این موضوع در آیات قرآن خیلی با دقت با لطائفی بیان شده است. گاهی وقت‌ها خصوصاً در آن مقطع زمانی بعضی از مطالب همه فهم نبود، از این رو قرآن اشاره‌هایی کرده که با توجه به پیشرفت‌های علمی و یا با اشاره اولیا الله خداوند کاری نموده که مردم بتوانند این مطالب را درک کنند. آیات پایانی این سوره مبارکه در رابطه با همین موضوع است.

بهشت و جهنم ثمره اعمال دنیوی انسان‌ها

در آیات قبل خدا فرمود ظالمان در روز قیامت همه غل و زنجیر شده و به هم متصل هستند و پیراهنی نیز به تن آن‌ها است که قابل اشتعال است و آتش سر و صورت آن‌ها را می‌سوزاند. این وضعیت برای انسان سؤال‌انگیز است که چرا اینها به این وضعیت هستند؟ در آیات مورد بحث این جلسه خداوند می‌فرماید: «لِیجْزِی اللَّهُ کُلَّ نَفْسٍ مَا کَسَبَتْ إِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ» (آیه ۵۱ سوره ابراهیم) این وضعت را خودشان برای خود ایجاد کرده‌اند و این وضع ثمره اعمال خود آن‌ها است.

اعمال ناری آن‌ها باعث شده که اکنون در آتش و در غل و زنجیر باشند، این جزای اعمال خود انسان است که خدا سبحان و تعالی هر انسانی را جزا بدهد به آنچه که آن نفس خودشان برای خودشان کسب کرده است. در این آیه نفرموده «به ما کسبت» بلکه فرموده «مَا کَسَبَتْ» یعنی کردار و گفتار خودشان و اینها پندار و تصورات خودشان است که الان به خودشان برگشته است.

تلاش برای محو گناهان قبل از قیامت

البته برادر عزیز و خواهر محترمه؛ هنر این است که آن کارهایی را که کرده‌اید را محو کنید. این که ما ناله می‌زنیم و استغفار می‌کنیم که خدا گناهان ما را محو کند، این یک کار خیلی عظیمی است که یک مسلمان کاری کند که گناهانی که کرده و در افقی که موجود است را از بین ببرد، و بلکه بهتر از این نسبت به مؤمنین سیئات را به حسنات تبدیل کند.

وقتی نسبت به گناهان گذشته استغفار و توبه نمودید و آن را جبران کردید، در روز قیامت می‌بینید که سیئاتی که انجام داده‌اید و پشیمان شده و بعد دعا و استغفار کرده‌اید، آن سیئه مبدل به حسنه می‌شود و این کار خدا است که بدی را به خوبی تبدیل می‌کند.

سریع الحساب بودن خداوند

در پایان این آیه خداوند می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ» مردم می‌گویند چطور اعمال میلیاردها بشر به خودشان بر می‌گردد؟ در صورتی که برای خدا کاری ندارد و خدا سریع الحساب است که در یک چشم باز کردن و حتی کمتر از آن حساب همه بشر را رسیدگی می‌کند و به حساب همه بشر می‌رسد.

البته ما دو حساب داریم که یک حساب انسان را خداوند مستقیماً حسابرسی می‌کند. و یک حساب دیگر هم که مراتبی است که آنجا میزان و شهود و اینها است، که یک بحث دیگری است.

نشان دادن همه اعمال

یک دفعه انسان می‌بیند که این همه کار کرده است و همه این کارها را به او نشان می‌دهند. اکنون در دنیا با دوربین مدار بسته صحنه‌هایی را ثبت می‌کنند، مثلاً برخی دزدها به مکانی می‌روند و دزدی می‌کنند و اتفاقاً آنجا یک دوربین مدار بسته بوده و از آن‌ها فیلم گرفته است و وقتی آن فیلم را به آن‌ها نشان می‌دهند، خودشان هم تعجب می‌کند! اما در قیامت حقیقت است و خود عمل را نشان انسان می‌دهند.

خدا ظالم نیست وعقوبت آخرت نتیجه اعمال شماست

خدا به کسی ظلم نمیکند! قرآن هم می‌فرماید: «وَ وَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا ۗ وَلَا یظْلِمُ رَبُّکَ أَحَدًا» آیه ۴۹ سوره کهف: و در آن کتاب همه اعمال خود را حاضر بینند و خدا به هیچ کس ستم نخواهد کرد. این سرنوشت نتیجه عمل خود آن‌ها بوده و خدا به کسی ظلم و ستم نمیکند. همچنین در آیه‌ای دیگر از قرآن آمده است: «وَ أَنَّ اللَّهَ لَیسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ» آیه ۵۱ سوره انفال: و خداوند نسبت به بندگانش، هرگز ستم روا نمی‌دارد!

خدا ظالم نیست، این عقوبت‌ها ثمره کارهای خودشان است که توبه نکردند، پشیمان نشدند، شفیع نداشتند و به خدا متوسل نشدند، حالا این اعمال گناه آلود آن‌ها به خودشان برگشته است.

*چهار مأموریت و فایده قرآن در آیه پایانی سوره ابراهیم

اول: قرآن اتمام حجت و ابلاغ خدا به بشر

در آیه پایانی این سوره مبارکه چهار فایده درباره قرآن بیان شده که در ابتدا می‌فرماید: «هَذَا بَلَاغٌ لِلنَّاسِ» قرآن چیست؟ قرآن ابلاغ‌کننده و اتمام حجت برای بشر است. به این مفهوم که اول کاری که نسبت به تبهکار و جنایتکار می‌شود در این دنیا می‌گویند تو این کار را کردی و دلیل می‌آورند و حجت تمام می‌شود و خدا به وسیله قرآن حجت را بر ما تمام کرده است و حقیقت کاملا واضح و آشکار است و تمام راه‌های مختلفی که تأثیر در قلب انسان دارد در آن بیان شده است

دوم: قرآن هشدار دهنده

در ادامه می‌فرماید: «وَلِینْذَرُوا بِهِ» به آن‌ها این کار گفته می‌شود که اشتباه شما این است و نسبت به کارهایشان هشدار می‌دهد و آن‌ها را برحذر می‌دارد، که این کار را نکنید و به این راه نروید.

سوم: تذکر به حقیقت عبودیت

در ادامه می‌فرماید: «وَ لِیعْلَمُوا أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ» مرحله سوم از فواید قرآن این که به حقیقت عبودیت خداوند ما را تذکر می‌دهد.

این بشر هر روز متوسل به یک چیزی می‌شود؛ یک روز خیال می‌کند پول و ثروت خدای او است! یک روز خیال می‌کند که آبرو و جاه و مقام بدردش می‌خورد! یک روز خیال می‌کند بزرگترها بدردش می‌خورند! و بشر متوحش به یک نوع وهم و خیال است که اینها خدا هستند، در صورتی که خدا اینها نیستند و همه اینها در درگاه خداوند محکوم هستند.

در صورتی که خدا دیدنی و تصوری نیست. در این دنیا هر بشری سعی و کوشش می‌کند از یک راهی چون راه پول، قدرت، ابرو … خودش را تأمین کند و بعد در یک لحظه می‌بیند همه چیز از بین رفت و تمام شد! عجب می‌بیند این قدر پول جمع کرده اما یک دفعه یک ویروس کرونا آمده و همه چیز را خراب کرد.

بنابراین نباید به خدا شرک ورزید و مردم را شرک ورزیدن به خداوند یکتا آگاه کرد و گرنه شرک حجاب است و تا وقتی که این حجاب هست به خدا نمیرسید و باید این حجاب را کنار بگذارید.

توحید چیست؟ / ثمره شناخت خدا

توحید وحدت عبادت و اخلاص عمل است، این توحید در حقیقت همه چیزها است یعنی کل ارزش‌ها و کل حقایق خلاصه در یک کلمه و آن هم خدا‌شناسی است. وقتی انسان خدا را شناخت خودش را می‌شناسد، وقتی خدا را شناخت طبیعت را می‌شناسد، وقتی خدا را شناخت طبیعت را می‌شناسد، وقتی خدا را شناخت ارزش‌ها و ضد ارزشها را می‌شناسد، و وقتی خدا را بشناسد به جایی می‌رسد که فرمودند: «اِتَّقوا فِراسَهَ المؤمنِ، فإنّهُ ینظُرُ بنُورِ اللّه» مؤمن با نور خدا می‌بیند. (المیزان فی تفسیر القرآن: پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: بترسید از درون بینى مؤمن! زیرا که او با نور خدا مى بیند) پس مواظب باشید مؤمنین فراست دارند، به این معنا که دید او خیلی تیز است، چون آن‌ها به وسیله نور الهی به حقایق نگاه می‌کنند.

پس یک راهی برای ما مشخص است که باید تمام این حجاب‌ها و شرک‌های وهمی را کنار گذاشت تا به آن حقیقت رسید، و اینها خاک و خاشاک است که روی این آب صاف است و آب اصلی و توحید آنجا است که باید خود را به آن برسانید و این حقیقت قرآن است.

چهارم: قرآن تذکر و پندی باری عاقلان و خردورزان

و نکته چهارم اینکه در پایان این آیه می‌فرماید: «وَ لِیذَّکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ» آنهایی که عاقل هستند و به خدا رسیده و این حقایق را درک کرده‌اند، آن‌ها هم وقتی قرآن می‌خوانند، توجه و تذکرشان بیشتر می‌شود. به این معنا که راه رسیدن به خدا انتها ندارد و انسان می‌تواند دراین راه تا ابد عروج کند و خدا هم توفیق بدهد در بهشت ساکن می‌شود و آنجا هم قرب و جذب خدا است.

این چهار حقیقت است که در این آیه پایانی بیان شد که اول «هَذَا بَلَاغٌ لِلنَّاسِ» یکی تبلیغ است، یعنی این بیان حقایق است که دیگر کسی نگوید من نمیدانستم و نمیفهمیدم، دوم «وَلِینْذَرُوا بِهِ» هشدار است و سوم «وَلِیعْلَمُوا أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ» به حقیقت عبودیت و وحدانیت خدا برسد، و چهارم «وَلِیذَّکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ» پند برای صاحبان خرد است.

معرفت خدا در آغاز و پایان سوره ابراهیم

در آیات نخست سوره ابراهیم تدبر کردیم که در آیه دوم این سوره خداوند می‌فرماید: «اللَّهِ الَّذِی لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ۗ وَوَیلٌ لِلْکَافِرِینَ مِنْ عَذَابٍ شَدِیدٍ» آیه ۲ سوره ابراهیم: خدایی که آنچه در آسمان‌ها و زمین است، در سیطره مالکیّت و فرمانروایی اوست؛ و وای بر کافران از عذابی سخت. تمام معارف منتهی الیه آن معرفت خدا است، اساس آن و کلمه طیبه همین معرفت خدا است که آیه پایانی این سوره هم اشاره به همین حقیقت دارد.

امیدوارم خداوند سبحان و تعالی دست ما را بگیرد و ما را به سمت خودش جذب کند، و با همان نظری که به کوه کرد و کوه از هم پاشید و حضرت موسی (ع) غش کرد آن نظر را هم به ما داشته باشد تا یک تحول جوهری در ما پیدا مشود. و این دعای ما در این ایام مبارکه ماه رمضان است.

و صل الله علی محمد و آله الطیبن الطاهرین

پدیدآورنده:

به‌ کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir