دعاهای حضرت ابراهیم الگوی ما در دعا کردن ۱۹

آیت‌الله العظمی مدرسی در تدبر در آیات ۳۸ تا ۴۱ سوره ابراهیم به تبیین بیان دعاهای حضرت ابراهیم(ع) و درخواست های ایشان در این آیات از خداوند پرداختند و نکاتی درباره چگونگی دعا کردن بیان نمودند.

به گزارش پایگاه اینترنتی دست نوشته‎های معارفی امیرمحسن سلطان‎احمدی (سلطان‌احمدی دات آی آر): نوزدهمین جلسه درس تفسیر و تدبر در سوره ابراهیم توسط مرجع عالیقدر تقلید و مفسر تفسیر من هدی القرآن (هدایت) حضرت آیت‎الله العظمی سید محمد تقی مدرسی دام‌ظله، در ماه رمضان ۱۴۴۱ روز گذشته ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ برگزار شد.

معظم‌له در این جلسه با تدبر در آیات ۳۸ تا ۴۱ سوره ابراهیم به تبیین بیان دعاهای حضرت ابراهیم(ع) و درخواست های ایشان از خداوند در این آیات پرداختند و نکاتی درباره چگونگی استجابت دعا و علت برگزیده شدن حضرت ابراهیم(ع) بیان نمودند.

در ادامه مشروح بیانات معظم‌له در این جلسه تقدیم شما معارف‌جویان عزیز می‌گردد.
آیه ۳۸ سوره ابراهیم: رَبَّنَا إِنَّکَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِی وَمَا نُعْلِنُ وَمَا یخْفَى عَلَى اللَّهِ مِنْ شَیءٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی السَّمَاءِ.
پروردگارا بى‏ گمان تو آنچه را که پنهان مى داریم و آنچه را که آشکار مى‏ سازیم مى‏ دانى و چیزى در زمین و در آسمان بر خدا پوشیده نمى‏ ماند (۳۸)
آیه ۳۹ سوره ابراهیم: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَى الْکِبَرِ إِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعَاءِ.
سپاس خداى را که با وجود سالخوردگى اسماعیل و اسحاق را به من بخشید به راستى پروردگار من شنونده دعاست . ﴿۳۹﴾
آیه ۴۰ سوره ابراهیم: رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاهِ وَمِنْ ذُرِّیتِی رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ.
پروردگارا مرا برپادارنده نماز قرار ده و از فرزندان من نیز پروردگارا و دعاى مرا بپذیر ﴿۴۰﴾
آیه ۴۱ سوره ابراهیم: رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَی وَلِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسَابُ.
پروردگارا روزى که حساب برپا مى ‏شود بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشاى﴿۴۱﴾

حضرت ابراهیم (ع) یک الگو و اسوه

حضرت ابراهیم (ع) یک نمونه بارز از همان کلمه طیبه است که خداوند در آیات گذشته فرمود: «أَلَمْ‌تر کَیفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَهً طَیبَهً» آیه ۲۴ سوره ابراهیم: آیا ندیدى خدا چگونه مثال‌زده سخنى پاک که مانند درختى پاک است. این کلمه طیبه برای ما یک الگو و اسوه است، ما باید در این مسیر حرکت کنیم و بدانیم که اگر آنچه حضرت ابراهیم (ع) کرد، ما نیز سعی کنیم مثل آن را انجام دهیم تا آن نتایج عظیمی که حضرت ابراهیم (ع) در زندگی‌اش کسب کرد، ما هم کسب کنیم.

ابعاد شُکر و تاثیر یاد نعمت‌ها

شُکر نعمت در حقیقت چند بُعد دارد که بُعد اول آن این است که انسان نعمت را بیابد و احساس به نعمت کند، وجدان به نعمت داشته باشد که همین احساس و وجدان به نعمت خودش یک نعمت دیگری است. شما در زندگی گاهی اوقات لحظات خوشی داشته‌اید و از آن لحظات عکس یا فیلم گرفته‌اید و یا اینکه دور هم جمع می‌شوید و یاد آن اوقات را می‌کنید و یا آن عکس و فیلم را می‌بینید و شاد شده و روحیه تازه پیدا می‌کنید.

همین که یاد نعمت می‌کنید خودش نعمت است به اضافه اینکه این خودش یکی از ابعاد شُکر است. وجدان منعم هم که خداوند سبحان و تعالی است و نعمت از او است یک بعد دیگر از ابعاد شکر است.

شکر نعمت‌ها یکی از دلایل انتخاب پیامبران

در آیات مختلف این مطلب آمده است و من از یک آیه استفاده می‌کنم که یکی از اسباب انتخاب پیغمبران شُکر آن‌ها نسبت به نعمت‌ها بوده است. نسبت به حضرت موسی یا بقیه انبیا آمده که خداوند فرموده است: «أَلَیسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاکِرِینَ» آیه ۵۳ انعام: آیا خدا به سپاس گزاران داناتر نیست؟

و نسبت به حضرت ابراهیم(ع) که این سوره‌های قرآن از سوره ابراهیم تا سوره نحل ذکر ابعاد مختلف شخصیت ایشان است به خاطر شاکر بودن ایشان است که به این مقام رسیده است.

علت برگزیده شدن حضرت ابراهیم(ع) به پیامبری

خدا در اواخر سوره نحل می‌فرماید: «إِنَّ إِبْرَاهِیمَ کَانَ أُمَّهً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِیفًا وَلَمْ یکُ مِنَ الْمُشْرِکِینَ» آیه ۱۲۰ سوره نحل: بدون تردید، ابراهیم [به تنهایی] یک امت بود، برای خدا از روی فروتنی فرمانبردار و [یکتاپرستی] حق گرا بود واز مشرکان نبود. حضرت ابراهیم(ع) خالص بود و مشرک نبود تا حدی که خودش به تنها یی یک امت بود.

در آیه بعد به علت برگزیده شدن حضرت ابراهیم(ع) به پیامبری اشاره و می‌فرماید: «شَاکِرًا لِأَنْعُمِهِ ۚ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ» آیه ۱۲۱ سوره نحل: همیشه شکرگزار نعمتهای خدا بود که خدا او را (به رسالت) برگزید و به راه مستقیمش هدایت فرمود.

بنابراین حضرت ابراهیم(ع) شکر همه نعمت‌های الهی را داشت و همیشه این نعمت‌ها را در نظر می‌گرفت و شکر می‌کرد. اینکه خدا او را برگزید این کلمه «اجْتَبَاهُ» مستقیما بعد از «شَاکِرًا» آمده به این سبب است خدا او را برگزید که حضرت ابراهیم(ع) شاکر همه نعمت‌های الهی بود.

دعاهای حضرت ابراهیم(ع) یک برنامه برای ما

آیات مورد بحث این جلسه درباره مناجات و دعاهای حضرت ابراهیم(ع) با خداوند است که این دعاهای حضرت ابراهیم(ع) برای ما یک برنامه است.

درخواست شهر امن اولین دعای حضرت ابراهیم (ع)

اولین دعای حضرت ابراهیم (ع) که در جلسات قبل بیان شده اینکه در این آیه ایشان درخواست امنیت شهر مکه را نمود، که می‌فرماید: «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنًا» (آیه ۳۱ سوره ابراهیم)، حضرت دعا فرمودند که این شهر مکه را یک شهر امن قرار دهد. خوب این یک مسئله است که ما اول باید از سرزمین خودمان شروع کنیم که در یک شهر امن و ایمن زندگی کنیم.

سه ویژگی یک شهر و سرزمین امن

اولاً سرزمینی که در آن امنیت نباشد، دوماً فرهنگ الهی در آن حاکم نباشد و سوماً این سرزمین منافع و مصالح بشردر آن نباشد، برای زندگی کردن خوب نیست و اصلاً کسی در چنین شهری با این سه ویژگی بد زندگی نمیکند. معمولاً انسان جایی زندگی می‌کند که در امنیت باشد و فرهنگ غلط در آن حاکم نباشد و همینطور آنجا برای شما منفعتی هم داشته باشد که یان سه نعمت را حضرت ابراهیم(ع) در قالب این دعا از خداوند سبحان و تعالی درخواست نمود.

قرار بود برخی از اعضای خانواده حضرت ابراهیم(ع) از ذریه اسماعیل(ع) در شهر مکه ساکن شوند و در آنجا بمانند، و دوم اینکه شهر مکه مرکز و محور ایمان و توحید و مرکز الهیت زمین است و کعبه نیز در این شهر است، حضرت به این دو دلیل دعا کردن این شهر امن باشد. به هر حال این شهر تا اندازه‌ای میهن اولاد حضرت ابراهیم(ع) بود و دوم مرکز ایمانی زمین هم بود.بنابراین اولین دعای حضرت ابراهیم(ع) درخواست یک شهر امن بود.

ما هم باید همیشه به فکر کشور و شهر و میهن و سرزمینی که در آن هستیم، باشیم که اگر این سرزمین این سه خصوصیتی که بیان شد در آن نیست، پس برای زندگی کردن جای مناسبی نیست و در آنجا زندگی خوبی نخواهید داشت.

درخواست حفظ ذریه از پلیدی و شرک و دریافت ثمرات

دومین دعای حضرت ابراهیم(ع) این بود که فرمود: «وَاجْنُبْنِی وَبَنِی أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ» (آیه ۳۱ سوره ابراهیم) درخواست نمود که خدا او و ذریه‌اش را از تمام پلیدی‌ها، عبادت بت‌ها و یا شرک به خدا حفظ کند.

سومین دعای حضرت ابراهیم(ع) این بود که فرمود: «وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یشْکُرُونَ » (آیه ۳۷ سوره ابراهیم) درخواست تمام ثمرات و میوه‌های روی زمین را نمود. ثمرات یعنی هر چه در کره زمین از کالا و میوه است، خدا به ذریه او بدهد. و اکنون مکه به برکت دعای حضرت ابراهیم (ع) محل عبور هر کالا و نعمت الهی است. و نعمت سوم و ویژگی یک شهر خوب اینکه در شهر و میهن ما مصالح و منابع ما باید آنجا تأمین شود.

رذیله دورویی و دو شخصیتی و آگاه بودن خداوند از تمام افکار ما

مشکل بزرگ بشر درویی است. یعنی این درویی از بچه شروع می‌شود و تا کار خلافی می‌کند و پدر و مادر به او تندی می‌کنند، سریع دروغ می‌گوید و درویی می‌کند، این معلوم است که این بچه دورو است و آنچه وجدان درون او است با بیرون او فرق می‌کند.

کم کم این بچه بزرگ می‌شود و به خاطر این دورویی دارای دو شخصیت می‌شود، که یک شخصیت بین خود و خدا و وجدانش است و شخصیت دیگر بین خودش و دیگران است. و این درویی مصیبتی است که انسان را به هلاکت می‌کشد، خصوصاً اگر پررنگ شود به سطح نفاق ‌می‌رسد و این خصلت منافقین بود که منافق اساساً درو است.

اساساً در سبک و روال بیانات قرآن این است که خدا ما را تذکر می‌دهد که در آیه بعد می‌فرماید: «رَبَّنَا إِنَّکَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِی وَمَا نُعْلِنُ وَمَا یخْفَى عَلَى اللَّهِ مِنْ شَیءٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی السَّمَاءِ». آیه ۳۸ سوره ابراهیم: پروردگارا بى‏ گمان تو آنچه را که پنهان مى داریم و آنچه را که آشکار مى‏ سازیم مى‏ دانى و چیزى در زمین و در آسمان بر خدا پوشیده نمى‏ ماند.

راهکار درمان درویی

این حالت دورویی در همه ما وجود دارد اما چکار کنیم این حالت دو شخصیتی و دورویی را کم کنیم؟ راه درمان آن توجه به خداوند سبحان و تعالی است که باید توجه کرد و دید که خداوند به هر کار مخفی که انجام می‌دهید، آگاه است و حتی از وجدان و فکر ما بیش از خودمان آگاه است و ما را زیر نظر دارد.

بنابراین هر وقتی که متذکر شوید که خدا بر ما ناظر و عالم است، باعث می‌شود که تا حدی این حالت دورویی و به اصطلاح نفاق کم شود و ما بر آن مسلط شویم.

توصیه ای به یک نوجوان

من در یکی از سفرها در فرودگاه به یک نوجوانی برخورد کردم که هم من و هم او عجله داشتیم که به پرواز برسیم. این نوجوان از من درخواست یک نصیحت نمود و گفت: به من یک نصحیت مختصر بگویید. درپاسخ گفتم: سعی کن آن چیزی که به مردم می‌گویی همان باشد که با خدای خود درمیان می‌گذاری باشد.

این نوجوان رفت و چند سال بعد در یک شهر دیگری باز او را دیدم و آمد و گفت: من همان هستم که نصیحتم کردید! بعد گفت: این نصیحتی که گفتید، خیلی سخت بود! مگر می‌شود آدم حرفی که به خدا می‌زند، همان را هم به مردم بزند. اما واقعاً باید به این کار سخت تن بدهید و سعی کنید که خودتان را اصلاح کنید.

راز استجابت دعا

به نظر این آیه بین آیات مختلف این مجموعه آیات کریمه یک کلید رمز برای استجابت دعا باشد. وقتی انسان با راستگویی با خدا صحبت می‌کند و راست بگوید که من گناه کار هستم و این اشتباهات را کرده‌ام، پس مرا بیامرز و حالا که مرا آمرزیدی این نعمت‌ها را هم به من بده. این راستگویی شاید سبب شود که خداوند آن نعمت را به او بدهد و دعای او را نیز مستجباب کند.

شکر نعمت‌های الهی توسط حضرت ابراهیم(ع)

بعد حضرت ابراهیم(ع) شروع به شکر نعمت‌های الهی کرد که مهمترین این نعمت‌ها برای انسان داشتن ذریه طیب و اولاد طاهرین و فرزندان صالح است. در آیه بعد فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی وَهَبَ لِی عَلَى الْکِبَرِ إِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعَاءِ» (آیه ۳۹ سوره ابراهیم) برای داشتن اسماعیل و اسحاق دعا کردند و شکر عطای آن‌ها را نمود. گفت خدایا با اینکه سنی از من گذشت و عمری از من رفت در پیری به من اسماعیل و اسحاق را لطف نمودی و دادی و به دلیل این دو نعمت که فرزندانش بودند، از خدا تشکر کرد.

بعد از آنکه حضرت ابراهیم(ع) دعا کردند و خدا نیز استجابت کرد، خداوند دو فرزند صالح و پیغمبر به او دادند که هر دو سر سلسله یک از امت‌ها بودند که اسحاق سر سلسله بنی اسرائیل است و اسماعیل هم سر سلسله پیغمبران عرب است. این یک شکرانه نعمت بود.

درخواست برپایی نماز

دعای دیگر حضرت ابراهیم(ع) این بود که گفت: «رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاهِ» (آیه ۴۰ سوره ابراهیم) خدایا من راه برپاکننده نماز قرار ده. حضرت ابراهیم (ع) در آن سن و سال بعد از آنکه این همه امتحانات الهی باز می‌گوید: «رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاهِ»! شاید به این معنا باشد که خدایا کمک کن که من بتوانم نماز حقیقی را برای خودم و جامعه برپا کنم. در جلسات قبل نیز عرض کردیم که نماز یک فرهنگ کامل برای بشر است، که حقیقتا رابطه انسان با خدا از راه نماز است.

در ادامه می‌فرماید: «وَمِنْ ذُرِّیتِی رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ» در دعا خوب است اول برای خودتان و بعد برای دیگران دعا کنید. حضرت ابراهیم (ع) هم در اینجا اول برای خودشان دعا کردند، که خودم یک نمازخوان حقیقی و خوبی باشم و بتوانم نماز را در روی زمین برپا کنم؛ و بعد خانواده‌ و ذریه‌ و نسل من هم نمازخوان باشند، نه فقط نماز خوان بلکه نماز را برپا کنند.

درخواست آمرزش از گناه

دعای بعدی این بود که عرض کردند: «رَبَّنَا اغْفِرْ لِی» (آیه ۴۱ سوره ابراهیم) حضرت ابراهیم (ع) با وجود آن همه مجاهدت‌ها و ابتلائات، در اینجا از خدا درخواست عفو بخشش می‌کند. هر چه کمال و قرب یک انسان بیشتر شود، احساس او به گناه و تقصیر در بارگاه خداوند هم بیشتر می‌شود. که حضرت ابراهیم (ع) فرمودند: «رَبَّنَا اغْفِرْ لِی».

اولیا الله که به مقامات عالیه قرب الهی می‌رسند، احساس می‌کنند که چقدر حق خدا بر آن‌ها عظیم است و چقدر باید آن‌ها در برابر این حق خدا کوشا باشند. هرچند هرگز بشر نمیتواند این حق خدا را ادا کند و باید بخواهد که خدا او را بیامرزد.

دعای برای پدر و مادرش و همه مؤمنین

در ادامه حضرت ابراهیم (ع) برای پدر و مادرش دعا کرد و فرمود: «وَلِوَالِدَی وَلِلْمُؤْمِنِینَ یوْمَ یقُومُ الْحِسَابُ» در اینجا دعای حضرت ابراهیم (ع) برای خودش، پدر و مادرش و همه مؤمنین بود.

در اینجا وقتی حضرت ابراهیم (ع) برای والدین خود دعا نمود، آیا منظور از پدر او آزر بود؟ که در قرآن می‌فرماید: «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ»، آیه ۷۴ سوره انعام: و ابراهیم پدرش آزر را گفت. مفسرین گفته‌اند آزر عموی حضرت ابراهیم (ع) بود و چون ایشان یتیم بوده او حضرت ابراهیم (ع) را سرپرستی می‌کرد که از این جهت به او پدر می‌گفت. اما کلمه «ولد» برای پدر حقیقی اتلاق می‌شود نه پدر مجازی، پدری که از سلب او باشد و حضرت ابراهیم (ع) برای پدر و مادرش دعا کرد.

اهمیت و اثر دعا برای دیگر

اینکه ما برای مؤمنین دعا می‌کنیم برای این است که از این طریق رابطه ما با دیگر مؤمنین محکمتر و مستحکم‌تر می‌شود. اینکه در نماز شب گفتند برای چهل مؤمن دعا کنید و برخی از زهاد حتی برای دویست مؤمن از گذشتگان و افراد حال دعا می‌کنند، برای این است که از این طریق رابطه معنوی خود را با آن‌ها زیاد می‌کنند. و البته آن مؤمن هم برای او دعا می‌کند.

امیدوارم ان شاءالله خداوند سبحان و تعالی ما را در اصلاح خودمان و اصلاح جامعه کوشا نماید. و صل الله علی محمد و اهل بیته الطیبن الطاهرین.

پدیدآورنده:

به‌ کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir

*بیشتر بخوانید:

دیگر جلسات تدبر در سوره ابراهیم حضرت آیت الله العظمی مدرسی

• جلسه  اول تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه سوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه چهارم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه پنجم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه ششم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هفتم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هشتم تدبر در سوره ابراهیم  
• جلسه نهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه یازدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوازدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه سیزدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه چهاردهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه پانزدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه شانزدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هفدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هجدهم تدبر در سوره ابراهیم
• [/box

*شناسه شبکه های اجتماعی: soltanahmadi_ir@  تلگرام | اینستاگرام | ایتا | سروش | بله | روبیکا