ظلوم و کفار دو صفت رذیله/ناتوانی در شمارش نعمت‌های خدا ۱۷

آیت‌الله العظمی مدرسی در تدبر در آیات ۳۲ و ۳۳ و ۳۴ سوره ابراهیم نکاتی را درباره دو صفت رذیله ظلوم و کفار ، مسخر نمودن طبیعت توسط خدا برای انسان، ثمره شکر و شمارش نعمت های الهی بیان نمودند.

به گزارش پایگاه اینترنتی دست نوشته‎های معارفی امیرمحسن سلطان‎احمدی (سلطان‌احمدی دات آی آر): هفدهمین جلسه درس تفسیر و تدبر در سوره ابراهیم توسط مرجع عالیقدر تقلید و مفسر تفسیر من هدی القرآن (هدایت) حضرت آیت‎الله العظمی سید محمد تقی مدرسی دام‌ظله، در ماه رمضان ۱۴۴۱ روز گذشته ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ برگزار شد.

معظم‌له در این جلسه با تدبر در آیات ۳۲ و ۳۳ و ۳۴ سوره مبارکه ابراهیم درباره دو صفت رذیله ظلوم و کفار سخن گفتند و با توجه به موضوع آیات این جلسه درباره مسخر نمودن طبیعت توسط خداوند برای انسان ها و همچنین ثمره شکر و شمارش نعمت های الهی نکاتی بیان فرمودند.

برخی از عناوین این جلسه عبارت است: لزوم در نظر گرفتن نعمت‌های الهی / نعمت‌های بیشمار الهی و لزوم شکر خدا / ظلوم و کفار دو صفت بد و رذیله در انسان‌ها / مسخر کردن دریاها، خورشید و ماه برای استفاده انسان‌ها / رسیدن به اوج معرفت الهی / ارتباط صمیمانه به همه خلقت ثمره توجه و شکر نعمت های الهی / مرتب در حال دعا و درخواست از خدا باشید / راهکاری برای درمان افسردگی / اثر شکر و شمارش نعمت های الهی / راه رسیدن به اوج آرامش

آیه ۳۲ سوره ابراهیم: اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَکُمْ وَسَخَّرَ لَکُمُ الْفُلْکَ لِتَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَکُمُ الْأَنْهَارَ.

خداست که آسمانها و زمین را آفرید و از آسمان آبى فرستاد و به وسیله آن از میوه ‏ها براى شما روزى بیرون آورد و کشتى را براى شما رام گردانید تا به فرمان او در دریا روان شود و رودها را براى شما مسخر کرد (۳۲).

آیه ۳۳ سوره ابراهیم: وَسَخَّرَ لَکُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَائِبَینِ وَسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیلَ وَالنَّهَارَ.

و خورشید و ماه را که پیوسته روانند براى شما رام گردانید و شب و روز را [نیز] مسخر شما ساخت (۳۳).

آیه ۳۴ سوره ابراهیم: وَآتَاکُمْ مِنْ کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ.

و از هر چه از او خواستید به شما عطا کرد و اگر نعمت‏ خدا را شماره کنید نمى‏ توانید آن را به شمار درآورید قطعا انسان ستم‏ پیشه ناسپاس است (۳۴).

انسان ظلوم و کفار

در آیات مختلف از سوره‌های قرآن کلمه انسان آمده است و ظاهر معنای کلمه انسان به معنای طبیعت بشر، آن طبیعت نرسیده و هنوز تحول پیدا نکرده است. در آیات این جلسه درباره انسان خداوند می‌فرماید: «إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ»، این انسان ظلوم و کفار است. و این دو صف رذیله‌ی برخی از انسان‌ها است. ظلوم به معنای زیاد ظلم و ستم کردن است و کفار هم به معنای ناشکری و ناسپاسی است.

 و ما هم بشر هستیم و چه کنیم که این دو صفت پلیدی در ما نباشد، هر چند در هر انسانی چه بخواهد و چه نخواهد این دو صفت وجود دارد. شاید از عالم الست این دو صفت به دلیل ضعف، نفس، ظلمانیت و عدمیت انسان این دو صفت با او همراه شده است و اکنون باید چه کرد که از این دو صفت ظلوم و کفار، ستمکار و ناسپاس نجات پیدا کنیم.

تغییر نگاه انسان به طبیعت و نعمت‌های الهی برای نجات از این دو رذیله

از این جهت برای نجات یافتن از این دو صفت رذیله باید رویکرد ما نسبت به نعمت‌های الهی به طبیعتی که محیط به ما است، عوض شود؛ باید نگاه دیگری به طبیعت داشته باشید، به نحوی که وقتی آسمان و زمین را می‌بینید، بگویید این خلقت خدا است؛ حتی بارانی که از آسمان می‌بارد، بگویید چه نعمت عزیزی که خدا به ما داده است و در حال باریدن است. این باران در صحراها و کشتزارها باعث رزق ما می‌شود و در اثر باریدن باران خداوند جو، گندم، انواع حبوبات و بقیه محصولات کشاورزی را به ما می‌دهد، که باید شکر خدا را نموده و بگویید: الحمدالله.

مسخر نمودن موج‌های دریا برای عبور کشتی‌ها

در همه حال باید خداوند سبحان و تعالی را در نظر داشت که این خداوند همان کسی است که این دریاها را با این موج‌های خروشان مسخر کرده که ما بتوانیم برای عبور از دریا با کشتی بهترین وسایل خود و کالاهای خود را ببریم. با وجود اینکه دیگر وسایل نقلیه از جمله هواپیما، قطار، خودرو الان وجود دارد اما باز حمل و نقل دریایی و کشتی مورد توجه است که اگر این دریاها و این کشتی‌ها نبود این نفت و بقیه کالاها را چگونه جا به جا می‌کردید. پس خداوند بر ما لطف نمود و این امواج خروشان دریاها را مسخر نمود تا ما بتوانیم از دریاها هم استفاده کنیم و این یک نعمت الهی است.

عدم توانایی انسان در شمارش نعمت‌های الهی

خورشید و ماه نیز از دیگر نعمت‌های الهی است، که مرتب در حرکت است. حتی شب و روز هم که به طور منظم در حرکت هستند، هر کدام یک نعمت الهی هستند. تازه از اینها هم اگر بگذرید هر وقت که احتیاجی داشتید و دست به سوی خدا دراز نمودید، خداوند آن نعمت را به شما داد و هر چه از او خواستید، به قدر حکمتش به شما داده است. بالاخره اگر تسبیح به دست گرفته یا با هر وسیله شمارش دیگری بخواهید نعمت‌های الهی را بشمارید، هرگز نمیتوانید.

رسیدن به اوج معرفت الهی و علم جدید در دانشگاه الهی

توجه به نعمت‌های الهی چه تاثیری بر انسان دارد؟ توجه به نعمت‌های الهی انسان را از نو می‌سازد و انسان آنچنان می‌شود که در یک دانشگاهی ثبت نام کرده و با این توجه به نعمت‌های الهی هر روز یک علم جدید و دانش نو کسب می‌کند و شما در دانشگاه الهی هستید. این عالم طبیعت نسبت به شما یک دانشگاه، دانشکده، حوزه علمیه، مدرسه و هر عنوان تحصیلی است که در این دانشگاه هر روز بیش از روز قبل شما را اوج به معرف الهی می‌دهد تا خودتان را بسازید و آن حالت ظلوم و کفار را از خود دور کنید.

وقتی به این اوج معرفت الهی رسیدید به خود می‌گویید چرا وقتی این نعمت‌های الهی را استفاده می‌کنیم، برای چه ظلم و ستم کنم؟ این نظر به طبیعت، محیط اطراف، خورشید و ماه، دریا و رودها و دیگر نعمت‌های الهی باعث می‌شود تا انسان به نعمت‌های الهی توجه بیشتری داشته باشد.

دریاها و رودها، حمل و نقل دریایی، عبور کشتی‌ها در دریا در حقیقت برخی از نعمت‌های بزرگ الهی است که نظر به آن‌ها باعث کسب این توجه به نعمت الهی می‌شود. در کوه‌های عظیمی در دور دست‌ها نزولات آسمانی باریده و خداوند این نزولات را به وسیله این رودهای به ما رسانده و بخشی از آن را هم به وسیله آب‌های زیر زمینی برای استفاده ما فرستاده است، که دقت و نظر بر این نعمت‌های الهی باعث توجه ما به خدا و نعمت‌های او می‌شود و ساختار جدید و نو برای انسان ایجاد می‌شود.

ارتباط صمیمانه با همه خلقت نتیجه توجه به نعمت‌های الهی

با ایجاد این ساختار جدید دیگر طبیعت خودخواهی و خودبینی در او نیست و او فردی دیگری می‌شود، فردی که با کل جهان اطراف ارتباط خوبی دارد، عقل و نفس او یک عقل و نفس جهانی است و دید او نیز جهانی است و به چیز که می‌نگرد به عنوان نعمت الهی و یک مخلوق خلق شده الهی نگاه می‌کند. حتی اگر به ماه هم نگاه می‌کنید، می‌گویید: ای ماه تو هم مخلوق خدا هستی، ای خورشید تو هم مخلوق خدا هستی؛ و یک رابطه بسیار صمیمانه بین چنین فردی و همه مخلوقات عالم برقرار می‌شود، تا حدی که با آخرین ستاره‌ی در کهکشان هم چنین رابطه صمیمانه‌ای برقرار می‌کند.

وقتی چنین رابطه‌ای برقرار شد، چنین فردی دیگر ستمکاری و ناسپاسی نمیکند، اصلا ناشکری برای چنین فردی معنا ندارد و او یک شخصیتی دیگر کسب کرده و در او تحولی عمیق ایجاد شده که برخی به آن تحول جوهری می‌گوید که در جوهر و روح او تحول ایجاد شده است.

اوج گرفتن و تحول انسان شاکر

شکر نعمت‌های الهی دارای فضیلتی است که انسان شاکر می‌تواند با شکر کردن اوج بگیرد و حتی نعمت بر او زیاد شود. حالا شکر خدا از کجا پیدا می‌شود؟ از راه که وقتی به نعمت‌ها نگاه می‌کنید بدانید که همه این نعمت‌ها از خدا است و قابل شمارش هم نیستند که قرآن می‌فرماید: «وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَهَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا»، آیه ۱۸ سوره نحل: و اگر بخواهید که نعمتهای خدا را شماره کنید هرگز نتوانید.

خلقت آسمان و زمین و دریا و مسخر کردن آن‌ها برای انسان

در آیه ۳۲ سوره ابراهیم خداوند می‌فرماید: «اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ»، اصل خقلت هستی و آسمان و زمین از خداوند است. خلقت به دو معنا است، یکی از عدم به وجود و دیگری بعد از وجودش به شکلی دیگر است که به درد بخورد، مثلاً در خورشید نه فقط صرف خلقت وجود است، بلکه ماهیت آن هم خلقت خدا است.

در ادامه می‌فرماید: «وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَکُمْ»، این دریاهای دور دست به وسیله اشعه و تابش خورشید آب آن تصویه می‌شود و این آب شور دریا محول به یک آب شیرین با اکسیژن و نیتروژن و با بسیاری از منافع دیگر تبدیل می‌شود که هم برای بدن انسان و هم برای زمین و کشت و کشاورزی منفعت دارد و این نعمت خداوند است. ثمره به معنای چیزی است که از چیز دیگری به دست می‌آید، که از این چیز خداوند رزقی دیگر را برای شما آفریده است.

در پایان آیه می‌فرماید: «وَسَخَّرَ لَکُمُ الْفُلْکَ لِتَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَکُمُ الْأَنْهَارَ»، و دریاها و رودها را خداوند برای شما مسخر کرد تا در دریا‌ها به امر او با کشتی به راحتی حرکت کنید و اگر موج دریاها زیاد بود کشتی‌ها نمیتوانستند در دریا حرکت کنند. در مثلث برمودا اصلا کشتی نمیتواند برود و این یک نمادی است که اگر تمام دریاها مثل مثلث برمودا بود، کشتی‌ها اصلاً نمیتوانستند حرکت کنند!

این تعبیری خیلی عظیم است و در این آیات سخر به معنای این است که‌ای بشر اینها را خداوند برای شما بشر مسخر کرده است تا شما پادشاه طبیعت باشید و شما باید این طبیعت را برای نفع خود و حتی نفع خود طبیعت رام کنید.

در آیه بعد می‌فرماید: «وَسَخَّرَ لَکُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَدَائِبَینِ»، خورشید و ماه را هم که مرتب در حال حرکت هستند، آن‌ها را هم خداوند برای شما مسخر کرد. ودر پایان این آیه می‌فرماید: «وَسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیلَ وَالنَّهَارَ»، حتی این حرکت شبانه روز که در فصول مختلف کم و زیاد می‌شود، این کم و زیاد شدن آن برای انسان منفعت دارد. شب می‌شود، تاریک می‌شود، سکون و سکوت بر طبیعت مسلط می‌شود و ما استراحت می‌کنیم؛ بعد روز می‌شود، نور و روشنایی می‌آید و جوش و جنبشی در طبیعت می‌شود و ما هم حرکت می‌کنیم، که این روز و شب هم مسخر انسان بوده و برای ما منفعت دارد.

مرتب در حال دعا و درخواست از خدا باشید

در آیه بعد خداوند می‌فرماید: «وَآتَاکُمْ مِنْ کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ»، همیشه در حال دعا و درخواست از خدا باشید؛ شاید در استجابت دعا خداوند هر چه خواستید را شاید همه‌اش را به شما ندهد، چون شما حکمت خلقت را نمیداند که چه چیزی را درخواست نموده‌اید، اما آنچه شما می‌خواهید را به خداوند بر اساس حکمت خلق به شما می‌دهد و آنچه را هم که نداده برای آخرت شما ذخیره می‌شود و در آخرت به شما می‌دهد.

بعضی دعاها که در دنیا مستجاب نشده در عوض خداوند آن‌ها را در آخرت می‌دهد و آنجا انسان با لطف خدا روبرو می‌شود که می‌گوید کاش دعاهای من در دنیا مستجاب نمیشود تا این همه نعمت را در مقابل در آخرت دریافت می‌کردم. پس تا می‌توانید از خدا درخواست داشته باشید، و هیچ وقت از دعا کم نیاورید و مرتب دعا کنید.

امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «دعای مؤمن از سه حال خارج نیست؛ یا برایش ذخیره می‌گردد یا در دنیا برآورده می‌شود یا بلایی را که می‌خواهد به او برسد دفع می‌کند.» (میزان الحکمه، ج ۴، ح ۵۷۲۳).

حسب روایت آمده که خدا به حضرت موسی (ع) فرمود: یا موسی اگر سر سفره نشستی و دیدی نمک نیست، بگو خدا نمک می‌خواهم. حالا اگر شما هم در خیابان هستید و ماشین ندارید یا تاکسی نیامده، بگویید: خدایا به من ماشین بده، خدایا تاکسی را برسان! این نوع گفتن و درخواست کردن هم اشکال ندارد؛ یا اینکه خوابتان نیامد و بیخوابی داشتید، سریع بگویید: خدایا خواب را بر من مسلط گردان. هر چیزی کم و زیاد برای خدا فرق ندارد، چه از خدا یک کهکشان بخواهید یا از خدا یک مقدار نمک بخواهید، برای خدا هیچ فرقی ندارد.

پس تا می‌توانید دعا کنید و از خدا بخواهید و درخواست کنید. خصوصاً این ماه مبارک رمضان ماه دعا است، پس در دعا کردن کم نیاورید که به ضرر خودتان است.

و در ادامه این آیه خداوند می‌فرماید: «وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا»، نعمت‌های خدا این قدر زیاد است که حقیقتاً انسان نمیتواند آن‌ها را بشمارد.

توصیه‌ای برای درمان افسردگی

در یکی از جلسات ماه مبارک رمضان در تهران یک آقایی آمد و گفت: من دچار افسردگی شده‌ام برای درمان آن چه کنم؟ گفتم: تسبیح را به دست بگیر و هر روز صد نعمت از نعمت‌های خدا را بشمار و فردا صد تا نعمت جدید دیگر را بشمار و نسبت به داشتن آن‌ها شکر کن. چند روز بعد این فرد آمد و گفت: در شمارش کم آوردم! گفتم: سه تا تسبیح گفته‌ای و حالا آمدی می‌گویی کم آوردم؟ آن نعمتها را ریز کن و سپس بشمار، مثلاً در شمارش نعمت چشم فقط آن را یک نعمت نشمار بلکه نعمت چشم را ریز کن که هزاران نعمت دیگر هم در چشم قرار دارد، پس آن‌ها را هم بشمار؛ و آن فرد گفت: فهمیدم. بدانید که گوش، دست، پا و همه زندگی شما نعمت است و باید شاکر این همه نعمت باشید.

شاکرین در اوج آرامش

این کسانی که در زندگی شاکر هستند و دائم خدا را بابت نعمت‌هایش شکر می‌کنند، یک عالم دیگری دارند و همیشه در اوج آرامش، تمنینیه و سکینه زندگی می‌کنند.

در پایان این آیه خداوند می‌فرماید: «إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ»، انسان ظلوم و کفار است که این بشر باید از از این انسان اولیه تحول کند و از این دو رذیله دوری کند.

لزوم توجه به حقوق دیگران

در رساله حقوق منسوب به آقا امام زین العابدین(ع) پنجاه نوع حق بیان شده است که این حقوق بر گردن انسان است. از جمله حق پدر و مادر، مردم، معلم و دیگر حقوق بیان شده است.

چگونه ظلوم و کفار نشویم؟

اگر انسان به حقوق مردم توجه کند و دست او باز باشد، شکرانه نعمت‌های الهی همیشه عادت او باشد، چنین فردی ظلوم و کفار نمیشود. چنین فردی نه تنها ستمکار نمیشود، بلکه عدل را هم اجرا می‌کند و تازه احسان هم دارد، بیش از آنچه مردم از او می‌خواهند او به مردم لطف می‌کند و سپاسگزار می‌شود و ناشکر نمیشود.

امیدوارم خداوند سبحان و تعالی این نعمت‌ها را به ما ارزانی بدارد. و صل الله علی محمد و اله الطاهرین.

پدیدآورنده:

به‌ کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir

[box type=”shadow”]*بیشتر بخوانید:

دیگر جلسات تدبر در سوره ابراهیم حضرت آیت الله العظمی مدرسی

• جلسه  اول تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه سوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه چهارم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه پنجم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه ششم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هفتم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هشتم تدبر در سوره ابراهیم  
• جلسه نهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه یازدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوازدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه سیزدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه چهاردهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه پانزدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه شانزدهم تدبر در سوره ابراهیم

• [/box]

*شناسه شبکه های اجتماعی: soltanahmadi_ir@  تلگرام | اینستاگرام | ایتا | سروش | بله | روبیکا