نماز و انفاق دو دستور خداوند در آیه ۳۱ سوره ابراهیم ۱۶

آیت‌الله العظمی سید محمدتقی مدرسی در تدبر در آیه ۳۱ سوره ابراهیم به تبیین اهمیت نماز و انفاق پرداختند و فواید و آثار این دو توصیه خداوند در این آیه را بیان نمودند.

---

به گزارش پایگاه اینترنتی دست نوشته‎های معارفی امیرمحسن سلطان‎احمدی (سلطان‌احمدی دات آی آر): شانزدهمین جلسه درس تفسیر و تدبر در سوره ابراهیم توسط مرجع عالیقدر تقلید و مفسر تفسیر من هدی القرآن (هدایت) حضرت آیت‎الله العظمی سید محمد تقی مدرسی دام‌ظله، در ماه رمضان ۱۴۴۱ روز گذشته ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ برگزار شد.

معظم‌له در این جلسه با تدبر در آیه ۳۱ سوره ابراهیم که دو دستور خداوند درباره نماز و انفاق است، نماز را یک فرهنگ مهم و مفید در جامعه دانستند و ضمن تبیین آثار و فواید نماز بر فرد و جامعه به اثر انفاق در دفع ترس از آینده و اندوه از گذشته پرداختند.

برخی از عناوین این جلسه عبارت است: نماز و انفاق دو دستور خدا برای نجات از دوزخ / منفعت نماز و انفاق / نماز وسیله ارتباط و دعا با خداوند / وسیله خاموش کردن گناهان / مستغنی شدن از همه چیز / نماز یک فرهنگ مهم / کسب پاکیزگی ظاهری و باطنی با نماز / نماز و ایجاد نظم / نماز و کسب قدرت مبارزه با هوای نفس / بینمازان بیفرهنگ / پرهیز از سبک شمردن نماز و نکوهش خدا / نماز خواندن با خشوع و خضوع / راه رسیدن به عدم ترس از آینده و اندوه از گذشته / انفاق مخفی و انفاق علنی

آیه ۳۱ سوره ابراهیم: قُلْ لِعِبَادِی الَّذِینَ آمَنُوا یقِیمُوا الصَّلَاهَ وَینْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِیهً مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِی یوْمٌ لَا بَیعٌ فِیهِ وَلَا خِلَالٌ.

به آن بندگانم که‌ایمان آورده‌اند بگو نماز را بر پا دارند و از آنچه به ایشان روزى داده‌ایم پنهان و آشکارا انفاق کنند پیش از آنکه روزى فرا رسد که در آن نه داد و ستدى باشد و نه دوستیى﴿۳۱﴾

تأمین آخرین و نجات از جهنم مهمترین مسئولیت انسان

آنها که باور دارند و به حقیقت رسیدند می‌دانند که مهمترین مسئولیت انسان در دنیا این است که آخرت را تأمین کند و خود را از آتش جهنم نجات بدهد. در آیه کریمه این چنین دعا می‌کنید: «رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیا حَسَنَهً وَفِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»، آیه ۲۱ سوره بقره: خدایا ما را از نعمتهای دنیا و آخرت هر دو بهره‌مند گردان و از عذاب آتش دوزخ نگاه دار.

در این آیه از خداوند زندگی خوب در دنیا و آخرت را طلب می‌کنید ولی در آخر این آیه حفظ از عذاب آتش دوزخ را هم طلب دارید. اگر در دنیا و آخرت زندگی خوب باشد، پس این «وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» برای چیست؟ ما را از آتش جهنم نجات بده، یعنی چه؟

بعضی‌ها در دنیا خوب زندگی می‌کنند و یک زندگی با کرامت، با شرافت، با سعادت همراه با همه نعمت‌ها برای آن‌ها وجود دارد و در آخرت هم چنین است؛ اما در آخرت باید یک مقدار از آتش جهنم عبور کنند! همین که از صراط عبور می‌کنند یک مقدار در آتش جهنم مکث می‌کنند و این مکث مختصر را هم نمیخواهند به این دلیل در دعا می‌خواهند که خدا آن‌ها را از عذاب آتش دوزخ هم حفظ کند.

در فرازی از دعای امام حسین(ع) در روز عرفه حضرت می‌فرماید: خدایا من از تو چیزی می‌خواهم که اگر او را به من دادی و بقیه چیزها را به من ندادی برای من مهم نیست و اگر آن را به من ندادی، بقیه چیزها بدردم نمیخورد و آن این است که مرا از آتش جهنم آزاد کنی.

نماز و انفاق دو وسیله نجات از آتش جهنم

حالا در آیات کریمه سوره ابراهیم بعد از اینکه خداوند بیان فرمود: «فَإِنَّ مَصِیرَکُمْ إِلَى النَّارِ» (آیه ۳۰ سوره ابراهیم) این کفار رهروان خود را به آتش جهنم بردند. این سؤال برای همه پیش آمد که ما چه کنیم؟ خدا می‌فرماید: شما ای بندگان من دو کار کنید که از آتش جهنم نجات پیدا کنید، یکی اینکه نماز به پا کنید و دیگری اینکه انفاق کنید و دست باز داشته باشید.

نماز در حقیقت یک فرهنگ است؛ شاید نماز در ظاهر چند رکعت باشد اما وقتی دقت کنید این نماز به تمام ابعاد وجودی انسان ارتباط دارد و فرق یک نمازگذار با یک بینماز از زمین تا آسمان است، چون یک نماز گذار یک فرهنگ کاملاً مختلفی نسبت به افراد بینماز دارد.

ارتباط مستقیم انسان با خدا بوسیله نماز

از جهتی نماز یک رابطه مستقیم بین شما و پروردگارتان و یک دعا است. خدا در رابطه با دعا در سوره بقره می‌فرماید: «وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیسْتَجِیبُوا لِی وَلْیؤْمِنُوا بیلَعَلَّهُمْ یرْشُدُونَ»، آیه ۱۸۶ سوره بقره: چون بندگان من درباره من از تو بپرسند، بگو که من نزدیکم و به نداى کسى که مرا بخواند پاسخ مى‌دهم. پس به نداى من پاسخ دهند و به من ایمان آورند تا راه راست یابند.

من دور نیستم و نزدیک هستم از من بخواهید. و در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ»، آیه ۶۰ سوره غافر: و پروردگارتان گفت: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم؛ آنان که از عبادت من تکبّر ورزند، به زودی خوار و رسوا به دوزخ درآیند. خداوند فرمود: پس دعا از شما و اجابت از من و اگر دعا و عبادت نکنید به سر به آتش جهنم افکنده می‌شوید.

دعا اساس بندگی است و وقتی به وسیله نماز با خداوند سبحان و تعالی رابطه برقرار می‌کنید، احساس می‌کنید که هیچ چیز ندارید و همه چیز می‌خواهید و همه چیز هم ممکن است خدا به شما بدهد؛ پس اگر شما یک لحظه‌ای با خدا خلوت کردید، که در دعا هست یا انیس الذاکرین با خدا مونس شدید و ذکر خدا را گفتید، خدا هم لطف می‌کند و یک نورانیتی در دل شما قرار می‌دهد و شما احساس می‌کنید که خیلی چیزها از خدا می‌خواهید. مثلاً فرضاً خدا بفرماید: بنده من چه می‌خواهید؟ بگوید به کرمت من هیچ ندارم و تو همه چیز داری و من خیر دنیا و آخرت خودم و خانواده و کشورم و همه چیز می‌خواهم، کم که از تو نمیآید، پس به من عطا کن.

مستغنی شدن از همه چیز و رسیدن به خیر مطلق با نماز

این نماز این رابطه را ایجاد می‌کند و اگر بپرسید از افرادی که اهل دل و نماز و در نیمه شب با خدا خلوت دارند، که از خدا چه خواستید؟ می‌گویند: مگر چیزی کم داشتیم؟ وقتی با او رابطه برقرار کردیم مستغنی از همه چیز شدیم و به خیر مطلق رسیدیم و بقیه چیزها برای ما مهم نیست. این یکی از آثار نماز است.

برطرف شدن آلودگی‌ها با خواندن نماز

دوم اثر خواندن نماز این است که نماز آلودگی‌های ما را بر طرف می‌کند. بشر در دنیا با توجه به فشارهایی که از هوای نفس، شهوات، جامعه و … بر او است، چه بخواهد و چه نخواهد در اثر این فشارها آلوده می‌شود، اما در وقتی که با خدا تماس می‌گیرد، خدا او را پاک می‌کند و این حجاب‌هایی که بر چشم دل سایه انداخته است، این حجاب‌ها برطرف می‌شود و حقایق را بهتر می‌بیند و واقعیت‌ها را بهتر درک می‌کند.

پیامبراکرم(ص) فرمودند: آیا اگر ببینید یک رودی در جلوی منزل شما هست و در هر شبانه روز ۵ مرتبه در رود خود را شستشو بدهید، آیا چیزی از کثافت شما می‌ماند؟ گفتند: نه. حضرت ادامه دادند و گفتند: نماز هم همین است و یک رودی است که از عرش خدا به سوی شما آمده و شما هم روزی ۵ بار در شبانه روز خود را در این رود شستشو بدهید. حالا هر چه بیشتر بهتر است.

این آلودگی‌ها ما در حقیقت کبر، حسد، بخل، بدبینی و عداوت نسبت به دیگران است؛ بعضی‌ها فقط کم بودها را نگاه می‌کنند. گاهی این آلودگی‌ها آلودگی‌های فعلی است که نگاه و گوش ما مبتلا به گناهان کوچک و بزرگ شده که این آلودگی‌ها در نماز ان شاءالله ریخته می‌شود.

نماز آتش‌نشان خاموش کردن گناه

یک روزی پیغمبراکرم(ص) نشسته بودند که صدای اذان آمد و به مردم گفتند: بلند شوید و این آتش‌هایی که برافروختید را با نماز خاموش کنید. گناه آتش است و نماز آتش نشان خاموش کردن این گناهان است که با نماز خواندن می‌توان این آتش‌های گناه را خاموش کرد. پس دومین منفعت نماز خواندن پاک کردن آلودگی‌ها و گناهان است.

( لَوکَانَ عَلی بَابِ دارِ أحَدُکُم نَهرُ و اغتَسَلَ فِی کُلِّ یَومٍ مِنهُ خَمسَ مَرّات أکَانَ یَبقی فِی جَسَدهِ مِن الدّرنِ شَیءٌ؟ قُلتُ: لا. قَالَ: فَإنَّ مِثلَ الصَّلاهِ کَمِثلِ النَّهر الجَارِی کُلَّما صَلّی صَلاه کَفَرَت مَا بَینَهُما مِنَ الذُّنُوبِ. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: اگر در کنار خانه شما نهری باشد و در روز پنج نوبت خود را در آن شست و شو دهید، آیا در بدن شما چیزی از آلودگی‌ها می‌ماند؟ هرگز! نماز نیز مثل نهر جاری و روانی است که هرگاه بر پا می‌شود گناهان را می‌شوید و از بین می‌برد. «وسائل الشیعه،جلد ۲،صفحه۷»).

فرهنگ پاکیزگی ظاهری از دیگر اثرات نماز

پاکیزگی دل یک چیزی است که به وسیله ارتباط با خدا این پاکیزگی برای ما حادث می‌شود و دیگر جنبه‌های پاکیزگی از همین مسائل آلودگی ظاهری است. خداوند سبحان و تعالی به دو نفر از پیغمبران بزرگ خود می‌فرماید: «وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیتِ أَنْ لَا تُشْرِکْ بیشَیئًا وَطَهِّرْ بَیتِی لِلطَّائِفِینَ وَالْقَائِمِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ»، آیه ۳۶ سوره حج: و [یاد کن] هنگامی را که جای خانه [کعبه] را برای ابراهیم آماده کردیم [و از او پیمان گرفتیم] که هیچ چیز را شریک من قرار مده و خانه‌ام را برای طواف کنندگان و قیام کنندگان و رکوع کنندگان و سجده کنندگان [از پلیدی‌های ظاهری و باطنی] پاک و پاکیزه گردان.

ای ابراهیم و ای اسماعیل بلند شوید و خانه‌ی مرا از آلودگی‌ها پاک کنید. وظیفه هر مسلمانی است که مساجد را پاک نگه دارد؛ فقه‌ها فرمودند پاک نگه داشتن مساجد از آلودگی واجب کفایی است که اگر کسی دید مسجدی آلوده است باید برود و این آلودگی را پاک کند.

مکان پاکیزه، بدن پاکیزه، غسل و وضو هم گرفته‌اید، لباس هم باید از دو بعد ظاهر و باطن پاک باشد، ظاهر که کثیف و نجس نباشد و در باطن هم لباس غصبی نباشد و به کسی ظلم نکرده باشد و این لباس را گرفته باشد . انسان به وسیله نماز وارد پاکیزگی لباس، مکان، بدن و لباس و همه پاکیزگی‌ها می‌شود.

نماز یک فرهنگ پاکیزگی هم هست. پاکیزگی در حقیقت منشأ خیلی از خیرات است، مقدار زیادی از صحت و سلامت انسان به خاطر پاکیزگی است، این مرض‌ها و ویروس‌ها که می‌آید یک مقدارش به خاطر آلودگی و توجه نکردن به پاکیزگی دست و صورت است. ما ملکف هستیم همیشه وضو بگیریم؛ چه خوب است کسانی که همیشه دائماً در وضو هستند و مرتب وضو می‌گیرند، شما حتی وضو دارید باز دارید باز هم بروید و وضو بگیرید که پیغمبر (ص) می‌فرماید: «اَلْوُضُوءُ عَلَى‏ الْوُضُوءِ نُورٌ عَلَى‏ نُورٍ»، وضو روی وضو نورانیت شما را زیاد می‌کند.

از کارشناسان پزشکان بپرسید که این ویروس‌ها از چه طریق منتقل می‌شود، همه می‌گویند از طریق تماس دست و صورت که بعد از این تماس این ویروس‌ها و میکروب‌ها وارد بدن می‌شود؛ اما کسانی که نماز می‌خوانند، پاکیزه هستند و اثر و فایده دیگر نماز ایجاد فرهنگ پاکیزگی در جامعه است.

نماز و حفظ انسان از آلودگی‌های باطنی

همچنین نماز انسان را از آلودگی‌های باطن هم حفظ می‌کند. اینکه می‌گوید نماز در مکان غصبی قبول نیست، با لباس غصبی قبول نیست، در خانه و لباس شما نباید حقی از مردم باشد تا بتوانید یک نماز واقعی بخوانید. پس این هم یکی دیگر از آثار نماز است که نماز یک فرهنگ است.

نماز و ایجاد فرهنگ نظم و یاری به دیگران

از دیگر آثار نماز ایجاد نظم است و اینجور نیست که خواب و بیداری ما قاطی باشد، بلکه اوقات نماز منظم است. و نماز باعث نظم در زندگی ما می‌شود.

شما از کسانی که در علم جانوران و حیوانات ارتباط دارند، بپرسید می‌گویند دراوقات نماز حتی در حیوانات هم یک تحولی ایجاد می‌شود. اصلاً موقع نماز در طبیعت یک تحول می‌شود و ما بشر باید به اینها توجه کنیم.

 اول صبح برای برای نماز صبح بیدار می‌شوید و در آن لحظه صبحگاهی از آسمان اکسیژن پاک می‌بارد و رزق و روزی خداوند تقسیم می‌شود و شما در اثر بیدار شدن برای نماز صبح در این ابتدای صبح، این رزق و روزی‌های خداوند را هم دریافت می‌کنید.

دیگر اثر نماز در جامعه نمازهای جماعت و نماز جمعه است که این نمازهای جماعت باعث ارتباط بین دوستان و دیگر مؤمنین را فراهم می‌کند و این اجتماعات باعث می‌شود که به کمک یکدیگر هم بشتابید و با یکدیگر همکاری داشته باشید که این هم یکی دیگر از فواید اجتماعی نماز در جامعه است.

ابعاد نماز بسیار زیاد است که فقه‌های ما درباره نماز کتاب «ألفیه» و «ألنَّفْلیَّه» نوشته‌اند. هزاران حکم واجب از احکام نماز واجب و هزاران حکم مستحب از نمازهای واجب را در این کتاب‌ها نوشته‌اند. کتاب الجواهر که یک کتاب کامل فقهی است، شش قسم دارد که یک قسم آن درباره نماز است که این نشان از اهمیت نماز است.

نماز و کسب قدرت مبارزه با هوای نفس

قرآن می‌فرماید: «إِنَّ الصَّلَاهَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ»، آیه ۴۵ سوره عنکبوت: نماز را برپا دار، یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می‌دارد؛ و همانا ذکر خدا بزرگ‌تر است. نماز به شما قدرت می‌دهد که بتوانید با هوای نفس خود مبارزه کنید، بتوانید با فشارهای زندگی چالش کنید، بتوانید مشکلات زندگی را حل کنید و مهمترین چیزی که در نماز این است که نماز ذکر خدا است، که در پایان همین آیه خداوند می‌فرماید: نماز ذکر خدا است.

همچنین نماز باعث تقرب می‌شود و کسی که اهل تقوا است به خدا هم نزدیک می‌شود. آقا امیرالمؤمنین (ع) در این باره می‌فرماید: «الصَّلَاهُ قُرْبَانُ کُلِّ تَقِی»، حکمت ۱۳۱ نهج البلاغه: نماز سبب تقرب هر انسان متقی است.

بی‌نمازان بی‌فرهنگ

کسی که نماز می‌خواند با نماز یک فرهنگ را ایجاد می‌کند و این فرهنگ نماز را کسب می‌کند، و فاصله کسی که نماز می‌خواند با کسی که نماز نمیخواند در یک فرهنگ است و فاصله آن‌ها با هم یک فرهنگ است که این فرهنگ الهی است که فرد نماز خوان آن را دارد و فرد بینماز آن را ندارد و بینماز یک فرد بیفرهنگ الهی است. شاید در ظاهر شکل و قیافه آن‌ها مثل هم باشند، اما در تمام ابعاد زندگی با هم فرق دارند و کسی که نماز نمیخواند در زندگی کم می‌آورد.

علت این همه خیرات و فضائل در جامعه اسلامی همین نمازاست، خصوصاً نمازهای جماعت و جمعه بیشترین اثر خیرات در جامعه را دارد.

وای بر نماز گزاران!

یک نکته مهم که باید در اینجا عرض کرد اینکه همین طور که خداوند در آیات متعدد دستور به برپا کردن و اقامه نماز می‌دهد، در جای دیگر می‌گوید: وای بر نمازگزاران! خداوند یک جا دستور به اقامه نماز داده و می‌فرماید: «أَقِمِ الصَّلَاهَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّیلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ»، آیه ۷۸ سوره اسراء: نماز را از ابتدای تمایل خورشید به جانب مغرب [که شروعِ ظهرِ شرعی است] تا نهایت تاریکی شب بر پا دار، و [نیز] نماز صبح را [اقامه کن] و در جای دیگر تذکر می‌دهد که مثل آن‌ها نشوید که نماز را به بازی گرفتند و می‌فرماید: «فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ * الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ»، آیه ۴ و۵ سوره ماعون: پس وای بر آن نماز گزاران؛ که دل از یاد خدا غافل دارند.

بعضی وقتها برخی از مردم نماز برای آن‌ها یک عادت شده و آن را سبک می‌شمارند، سریع یک نماز ظاهری می‌خوانند و تمام شد! اصلاً توجهی قبل و بعد از نماز ندارند که خداوند این نمازگزاران را نکوهش کرده و به ما هم تذکر می‌دهد که مثل آن‌ها نماز نخوانیم و نماز را به بازی نگیریم.

از این جهت در قرآن نماز را با «أَقِمِ الصَّلَاهَ» نماز را برپا دارید؛ بیان کرده‌اند و در این آیه مورد بحث این جلسه در سوره ابراهیم نماز با «یقِیمُوا الصَّلَاهَ»، آیه ۳۱ سوره ابراهیم: نماز را برپا دارند؛ آمده است. می‌توانست بگوید «یصَلُّونَ» که همین معنا را داشت، اما فرمود: «یقِیمُوا الصَّلَاهَ»، نماز را برپا بدارید.

سعی کنید یک نماز با خشوع و خضوع بخوانید

در ادامه آیه بعد از بحث نماز درباره انفاق و زکات بحث شده است و قبل از ورود به موضوع دوم این آیه در اینجا خدمت شما برادران و خواهران محترم نکته‌ای را عرض کنم و آن این که اینکه در این ماه مبارک رمضان بیایید و یاد بگیرید که چگونه نماز بخوانید؟ نه اینکه فقط احکام ظاهری نماز از جمله رو به قبله بودن، چگونه وضو گرفتن و «وَلَا الضَّالِّینَ» را چطور گفتن را یاد بگیرید، که هر چند اینها برای خودش اهمیت دارد؛ اما مهمتر و با اهمیت‌تر این است که از این نمازی که می‌خوانید خشوع، خضوع و نورانیت کسب کنید.

خداوند هم نمازگزاران را اهل خشوع می‌داند و می‌فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ»، آیه ۱ و ۲ سوره مؤمنون: به راستى که مؤمنان رستگار شدند، همانان که در نمازشان فروتنند. این نماز هر روز چند مرتبه اقامه می‌شود، پس باید نماز شما طوری باشد که هر مرتبه یک درجه از کمالات بالاتر بروید.

دو اثر انفاق کردن / دیگران را هم در نعمت‌هایی که دارید شریک کنید

بحث دوم این آیه درباره انفاق است که بعد از نماز مرحله انفاق می‌آید، انفاق به معنای این است که دست انسان باز باشد و از آنچه دارد به دیگران هم بدهد.

شاید بیشتر از این نعمت‌هایی که خدا به ما عطا نموده بیش از نیاز ما باشد. چشم، گوش، دست و پا، قدرت و نعمت‌های معنوی و ظاهری که خدا به ما عطا کرده بیش از حاجات ما است و خدا خیلی به ما نعمت داده است. باید دست باز داشته باشید و دیگران را هم در این نعمت‌هایی که خدا به شما داده شریک کنید و به آن‌ها هم بدهید.

هر نعمتی به جای خودش مثلاً علم دارید به دیگران بیاموزید، پول دارید به دیگران عطا داشته باشید، آبرو دارید از این آبروی خود برای دیگران هم صرف کنید، نیروی بدنی دارید از این نیروی بدنی برای دیگران هم استفاده کنید و به طور کلی هر نعمتی که خدا به شما عطا کرده از آن نعمت برای دیگران هم استفاده کنید و به آن‌ها هم از این نعمت بدهید. با این کار اولاً شما این نعمتی که خدا به شما داده را هدر ندادید و از آن استفاده کرده‌اید و دوماً اینکه با این کار خداوند نعمت شما را زیاد هم می‌کند.

یک ملائکه‌ای خداوند در یکی از آسمان‌ها قرار داده که هر روز این ملائکه دعا می‌کند و می‌گوید: خدایا این کسانی که انفاق می‌کنند به اینها لطف کن و به آن‌ها عوض بده و آنهایی که انفاق نمیکنند، ای خدا از آنچه به آن‌ها دادی و انفاق نکردند از آن‌ها بگیر.

یک مثال امروزی بزنم، مثلاً شما اگر در خانه خود یک چاه آب داشته باشید و از این چاه آب نکشید، این چاه کم کم خشک می‌شود. پس اگر خودتان هم به آب نیاز ندارید به خاطر اینکه این چاه خشک نشود، از این چاه آب می‌کشید و رایگان به دیگران می‌دهید که چاه آب خودتان خشک نشود.

عدم ترس از آینده و اندوه از گذشته ثمره انفاق بدون منت

پس همه نعمت‌های الهی اینجور هستند که اگر از آن‌ها استفاده کردید و انفاق نمودید، آن نعمت زیاد می‌شود. و از همه مهمتر به نظر من این است کسی که انفاق می‌کند، نسبت به آینده ترس ندارد و نسبت به گذشته هم اندوه و حزنی ندارد.

با انفاق کردن خداوند به ما بیشتر عطا می‌کند که در این باره خداوند در سوره بقره می‌فرماید: «مَثَلُ الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ ۗ وَاللَّهُ یضَاعِفُ لِمَنْ یشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»، آیه ۲۶۱ سوره بقره: مثل آنان که مالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند به مانند دانه‌ای است که از آن هفت خوشه بروید و در هر خوشه صد دانه باشد، و خداوند از این مقدار نیز برای هر که خواهد بیفزاید، و خداوند از این مقدار نیز برای هر که خواهد بیفزاید، و خدا را رحمت بی‌منتهاست و (به همه چیز) داناست.

در ادامه در آیه بعد همین سوره درباره انفاق بدون منت و ثمره پاداش آن می‌فرماید: «الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا یتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَلَا هُمْ یحْزَنُونَ»، آیه ۲۶۲ سوره بقره: آنان که مالشان را در راه خدا انفاق کنند و در پی انفاق منّتی نگذارده و آزاری نکنند، آن‌ها را پاداش نیکو نزد خدا خواهد بود و از هیچ پیشامدی بیمناک نباشند و هرگز اندوهناک نخواهند بود.

و آنهایی که مالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند و از این انفاق منتی بر کسی نمیگذارند، آن‌ها اجرشان پیش خدا است و اینها دیگر ترس و اندوهی ندارند.

خیلی عجیب است این آیه و ما معمولا این آیات را می‌خوانیم و به آن دقت و توجهی نداریم! ما بشر معمولاً از آینده می‌ترسیم که چه می‌شود، اما شما که انفاق می‌کنید به صراحت این آیه هیچ ترسی از آینده ندارید و نسبت به گذشته هم اندوهگین نیستید. چون راهش مشخص است و راه غلط نرفتند که پشیمانی داشته باشد.

انفاق مخفی و انفاق علنی

انفاق دو نوع است که در این آیه هم به آن اشاره شده که انفاق مخفی و انفاق علنی است. انفاق مخفی که مشخص است که مخفیانه انفاق می‌کند. نیمه شب جایی می‌رود و مخفیانه به عده‌ای از فقرا کمک می‌کند. در این ایام کرونا خیلی‌ها نسبت به ایتام و یتیمان توجه دارند، اما این یتیمان سختشان است به خاطر ویروس کرونا به فلان مکان یا نزد فلان شخص بیایند و کمکی دریافت کنند، اما بعضی از مؤمنین هستند که خودشان مخفیانه به در خانه‌های اینها می‌رونند و کمکشان می‌کنند که آمده: «صدقهالسر تطفئ غضب الرب»، اگر خدا به امتی غضبی کرده باشد، این صدقه‌های مخفی آن آتش غضب را خاموش می‌کند.

ولی گاهی وقت‌ها باید صدقه را علنی داد. در بعضی از روایات آمده که زکات و صدقه واجب را علنی بدهید که دیگران هم تشویق شوند و بدهند. گاهی چالشی در بین است و باید برای اینکه افرادی که ضد صدقه دادن هستند، آن‌ها را ساکت کرد باید صدقه را علنی داد.

روزی حضرت امیرالمؤمنین (ع) یک مقدار پولی به کسی دادند و شخصی آنجا بود و گفت: خیلی زیاد است! حضرت گفت: خدایا مثل تو را در میان مسلمین زیاد نکند؛ من دارم پول می‌دهم تو زورت می‌آید! بعضی‌ها بخیل هستند، نه بخیل از خودش بلکه بخیل به دیگران هم هستند و می‌گویند مسجد نساز، کمک نکن و این افراد صد راه خدا هستند. شما خودت انفاق نمیکنید، چکار به کمک دیگران دارید، تو ثواب نمیخواهی او ثواب می‌خواهد.

نتیجه‌گیری:

دستور به اقامه نماز

در آیه ۳۱ سوره ابراهیم که مورد بحث این جلسه است، خداوند می‌فرماید: «قُلْ لِعِبَادِی الَّذِینَ آمَنُوا»، خطاب خدا به مؤمنین است؛ ای کسانی که‌ایمان آوردید و مؤمن هستید، پس خطاب به افراد خوب و مخلص و مؤمن است. که بعد از این خطاب خداوند می‌فرماید: «یقِیمُوا الصَّلَاهَ» نماز را برپا بدارید، که این نماز عنوان و نشان و آدرس شما و نماد یک مسلمان است.

دستور به انفاق علنی و مخفی

بعد خداوند دستور به انفاق علنی و مخفیانه می‌دهد و می‌فرماید: «وَینْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِیهً» هر چه به شما دادیم، به صورت مخفی و علنی انفاق کنید.

چرا انفاق کنند؟ که در پایان آیه می‌فرماید: «مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِی یوْمٌ لَا بَیعٌ فِیهِ وَلَا خِلَالٌ» روزی می‌آید که شما به این انفاق‌هایی که در دنیا کردید، محتاج هستید. در آن روز دیگر آنجا چیزی ندارید که بدهید، آنجا دیگر رفاقتی وجود ندارد که از آن استفاده کنید. ما در دنیا خیال می‌کنیم که آخرت هم مثل دنیا است و ما به قبر می‌رویم و مشکلی اگر پیدا کردیم، می‌گوییم زید، عمر بیا؛ که این طور نیست و با مرگ دیگر همه چیز تمام شد، دیگر پول، آبرو، جاه و مقام، ارتباطاتت هیچ بدرد نمیخورد و همه چیز تمام شده است.

امیداورم خداوند سبحان و تعالی ما را از کسانی قرار دهد که همان عباد المؤمنین هستند و نمازها و انفاقات ما ر ا قبول کند و ما را در این راه کمک کند که عاقبتمان به خیر باشد. و صل الله علی محمد و اله الطاهرین.

پدیدآورنده:

به‌ کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir

[box type=”shadow”]*بیشتر بخوانید:

دیگر جلسات تدبر در سوره ابراهیم حضرت آیت الله العظمی مدرسی

• جلسه  اول تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه سوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه چهارم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه پنجم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه ششم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هفتم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هشتم تدبر در سوره ابراهیم  
• جلسه نهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه یازدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوازدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه سیزدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه چهاردهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه پانزدهم تدبر در سوره ابراهیم

• [/box]

*شناسه شبکه های اجتماعی: soltanahmadi_ir@  تلگرام | اینستاگرام | ایتا | سروش | بله | روبیکا