ضرورت شیطان شناسی از منظر آیت‌الله العظمی مدرسی ۱۳

آیت‌الله العظمی مدرسی در تدبر در آیه ۲۲ سوره ابراهیم به تبیین اهمیت شیطان شناسی و ضرورت شناخت شیطان اصلی ترین دشمن انسان پرداختند و توصیه به تشکیل پرونده شیطان شناسی نمودند.

به گزارش پایگاه اینترنتی دست نوشته‎های معارفی امیرمحسن سلطان‎احمدی (سلطان‌احمدی دات آی آر): سیزدهمین جلسه درس تفسیر و تدبر در سوره ابراهیم توسط مرجع عالیقدر تقلید و مفسر تفسیر من هدی القرآن (هدایت) حضرت آیت‎الله العظمی سید محمد تقی مدرسی دام ظله، در ماه رمضان ۱۴۴۱ روز گذشته ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ برگزار شد.

معظم‌له در این جلسه با تدبر در آیات ۲۲ و ۲۳ سوره ابراهیم به تبیین اهمیت شیطان‌ شناسی و ضرورت شناخت شیطان به عنوان اصلی‌ترین دشمن انسان پرداختند و با اشاره به آیه ۲۲ این سوره مبارکه، ماجرای عبرت آموز گفتگوی شیطان و پیروانش را بیان نمودند و در پایان با اشاره به آیه بعد گذری به رسیدن مؤمنان به بهشت نمودند.

برخی از عناوین این جلسه عبارت است: اهمیت شیطان‌ شناسی و دشمن‌شناسی / شیطان دشمن قسم خورده انسان / هشدارهای مکرر قرآن نسبت به دشمنی شیطان و لزوم شیطان شناسی / راه عبور از وسوسه شیطان / لزوم تشکیل پرونده شیطان‌ شناسی / گفتگوی شیطان و پیروانش در روز قیامت و لزوم عبرت گرفتن از آن / عذاب سخت در انتظار ظالمان / رسیدن مومنان به بهشت بر اثر عمل صالح / بهشت و جهنم ثمره اعمال انسان / دو نعمت سلامت و امنیت

آیه ۲۲ سوره ابراهیم: وَقَالَ الشَّیطَانُ لَمَّا قُضِی الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَمَا کَانَ لِی عَلَیکُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلَا تَلُومُونِی وَلُومُوا أَنْفُسَکُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِی إِنِّی کَفَرْتُ بِمَا أَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ.

و چون کار از کار گذشت [و داورى صورت گرفت] شیطان مى‏ گوید در حقیقت ‏خدا به شما وعده داد وعده راست و من به شما وعده دادم و با شما خلاف کردم و مرا بر شما هیچ تسلطى نبود جز اینکه شما را دعوت کردم و اجابتم نمودید پس مرا ملامت نکنید و خود را ملامت کنید من فریادرس شما نیستم و شما هم فریادرس من نیستید من به آنچه پیش از این مرا [در کار خدا] شریک مى‏ دانستید کافرم آرى ستمکاران عذابى پردرد خواهند داشت (۲۲).

آیه ۲۳ سوره ابراهیم: وَأُدْخِلَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِیتُهُمْ فِیهَا سَلَامٌ.

و کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‏ اند به بهشتهایى درآورده مى ‏شوند که از زیر [درختان] آن جویبارها روان است که به اذن پروردگارشان در آنجا جاودانه به سر مى ‏برند و درودشان در آنجا سلام است (۲۳).

شیطان دشمن قسم خورده انسان

شیطان شناسی مبحث آیه این جلسه است. شیطان دشمن قسم خورده انسان است که غالبا از او غافل هستیم، در صورتی که شیطان از آن روزی که به سبب سجده نکردن به آدم از مقامی که رسیده بود به پایین افتاد، قسم یاد کرد که تمام بنی آدم به جز یک عده از آن‌ها را منحرف کند و همین کار را هم کرد.

خداوند سبحان و تعالی در بسیاری از آیات ما را از شیطان برحذر داشته و هشدار می‌دهد که این شیطان یک دشمن خبیث، نیرومند و جدی انسان است و البته مسلط بر شما نیست ولی اگر کسی راه را برای او باز کند، شیطان هم بر او مسلط می‌شود. سلطنت و حاکمیت شیطان بر کسانی است که از او تبعیت می‌کنند. خدا هم می‌فرماید: شیطان دشمن شما است و شما هم او را دشمن بدارید.

از چه راهی متوجه فریب دان شیطان شویم؟

خداوند می‌فرماید: ای بنی آدم مگر ما با شما عهد و میثاق نبستیم که عبادت شیطان را نکنید و خدا را عبادت کنید؟ پس چه شده است که از شیطان اطاعت می‌کنید؟ اگر ما این پرونده‌ی دشمنی شیطان با انسان را باز کنیم و آن را باز نگه داریم و ببنیم که این دشمن چه نیرنگ‌هایی دارد؟ چه راهکارهایی را به کار می‌برد که ما را فریب دهد؟ و چطور ما را فریب می‌دهد؟

از راه‌های مختلف می‌توان راه‌های فریب شیطان را فهمید و این را نه فقط از راه آیات و روایات به ما خبر داده‌اند، بلکه از طریق قصص و حکایت‌های مختلف و عبرت‌های دیگران آن را به ما متذکر نموده‌اند که شیطان دشمن قسم خورده انسان است که از راه‌های مختلف انسان را اغواء و گمراه می‌کند. اما از یک راه دیگر هم می‌توان این فریب‌ها شیطان را متوجه شد و آن از طریق فریب‌ها و گمراهی‌هایی که خود ما را شیطان در گذشته مبتلا کرده است، می‌توان خیلی خوب فریب دادن‌های شیطان را درک کرده و راه‌های فریب کاری شیطان را شناخت.

اهمیت دشمن‌شناسی و لزوم شناخت دشمن برای مبارزه با او

هر دشمنی در هر غالبی که باشد برای از بین بردن آن باید خوب شناخته شود. یکی از برنامه‌های اساسی یک انسان عاقل و حکیم و دانا این است که دشمن خودش را بشناسد، شناخت این دشمن هم به شناخت اسم و نام او نیست، بلکه باید بدانید که چگونه این دشمن به شما دشمنی می‌کند و راه نفوذ و فریب این دشمن به ما از چه طریقی است؟

هشدارهای قرآن به انسان نسبت به دشمنی شیطان

خداوند با اشاره به دشمنی شیطان می‌فرماید: «إِنَّ الشَّیطَانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا ۚ إِنَّمَا یدْعُو حِزْبَهُ لِیکُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِیرِ»، آیه ۶ سوره فاطر: بیتردید شیطان، دشمن شماست، پس او را دشمن خود بگیرید. [او] گروهش را فقط [به این سبب به فسق و فجور] دعوت می‌کند که اهل آتش سوزان گردند. و در سوره‌ای دیگر خداوند به بنی آدم هشدار می‌دهد و می‌فرماید: «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیکُمْ یا بَنِی آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّیطَانَ ۖ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ»، آیه ۶۰ سوره یس: ای فرزندان آدم! آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را مپرستید که او بیتردید دشمن آشکاری برای شماست؟

از ابتدای تا انتهای قرآن بحث خطر شیطان بیان شده است. از اوایل قرآن که سوره بقره باشد، قصه شیطان و سجده نکردن او به انسان بیان شده است و تا آخرین کلمه در قرآن که سوره ناس است، باز این خطر شیطان تکرار شده است و در سوره ناس هم که پایان بخش قرآن است، قرآن خطاب به انسان می‌فرماید: به پروردگار و خالق خودتان از شر شیطانی که وسوسه می‌کند، پناه ببرید حتی شیطانی که در قالب شیطان انسی است او نیز در واقع ابزار شیطان جنی است. اینکه درباره خطر شیطان در جای جای قرآن بحث شده است، برای این است که شناخت شیطان خیلی اهمیت دارد.

اصلاً شما آدم خوبی هستید و خدا هم شما را خوب خلق کرده است، که در قرآن هم می‌فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ»، آیه ۴ سوره تین: ما انسان را در نیکوترین نظم و اعتدال و ارزش آفریدیم. خدا بد خلق نکرده است و به انسان وجدان، عقل، هوش و هزاران نعمت دیگر داده است که راه را ببنید و اشتباه نروید، ولی شیطان نمیخواهد انسان به راه راست برود و او را گول می‌زند تا از خدا دور شود.

با استفاده از تکبر شیطان، می‌توان با او مقابله کرد!

شیطان خبیث و متکبر است و این کبر شیطان او را به این وضع انداخت و از درگاه خدا رانده شد. از این جهت در بعضی از روایات آمده که فرمودند: اگر شیطان شما را در نماز وسوسه کردید و شما مقاومت کنید و به این وسوسه توجه نکنید تا وسوسه‌اش دفع شود! چون شیطان که این وسوسه را در دل شما انداخته خودش متکبر است که اگر یک بار یا دو بار حرف او را گوش نکردید، شیطان به خاطر تکبری که دارد، می‌رود.

لزوم تشکیل پرونده شیطان‌ شناسی

شیطان دشمن اصلی ما است و ما باید یک پرونده برای شیطان‌ شناسی و دشمن‌شناسی او باز کنیم و این پرونده را مرتب باز نگه داریم و مرتب در آن دقت کنیم، تا متوجه شویم که چکار کنیم و چگونه با او مقابله کنیم؟ در هر لحظه از لحظات زندگی، ما با این دشمن قسم خورده روبرو هستیم ولی وقتی ما این دشمن را شناختیم و متوجه شدیم چگونه با ما دشمنی می‌کند، وسوسه‌های او چگونه است، با این شناخت می‌توانیم جلوی این دشمن قسم خورده بایستیم و با او مقابله کنیم.

پناه بردن جدی به خدا از شر شیطان / ناله شیطان از لحظه سجده

اگر یک «أعوذ بِاللَّهِ» جدی بگویید که خدایا از شر این شیطان به تو پناه می‌برم، خدا هم ما را پناه می‌دهد و شرش را دفع می‌کند. و اگر در پناه خدا بودیم دیگر گناهی هم نمیکنیم، چون سبب اصلی و ریشه همه گناهان را از خود دور کردیم ولی اگر واقعا به خدا از شر شیطان پناه ببریم، می‌شود.

اولیاءالله هم شیطان دارند و شیطان سعی می‌کند آن‌ها را هم بیراهه ببرد، اما شیطان آن‌ها ضعیف است و آن‌ها چون به خدا توسل دارند، این شیطان از آن‌ها دور می‌شود. پس اگر از ته‌دل یک «بِسْمِ اللهِ» و «أعوذ بِاللَّهِ» واقعی گفتید، خدا هم به کمک شما می‌آید و شیطان را از شما دور می‌کند و فرار می‌کند. وقتی که سجده می‌کنید، شیطان یک ناله‌ای می‌زند که‌ای وای این فرد سجده کرد و من سجده نکردم.

بحث شیطان‌ شناسی در آیه ۲۱ سوره ابراهیم / لزوم عاقبت اندیشی در تمام امور زندگی

در آیه ۲۱ سوره ابراهیم که موضوع بحث این جلسه است، بحث شیطان‌ شناسی مطرح شده است. و این بحث در روز قیامت مطرح است که دیگر کار از کار گذشته و تمام شده است. معمولا همه حقایق از آخرش پیدا می‌شود، به این معنا که این جور نیست از اول همه حقایق برای ما مشخص باشد و بفهمیم. باید ببینید این راه به کجا منتهی می‌شود، مثلاً یک یک اتوبان بسیار منظم و هموار جلوی راه شما است، آیا شما بیگدار به آب می‌زنید که به این اتوبان بروید؟ در صورتی که اول می‌پرسید که پایان این اتوبان به کجا می‌رسد؟

در تمام مسائل زندگی باید عاقبت را سنجید و عاقبت اساسی آن روزی است که در پیشگاه خدا حاضر خواهید شد. حالا در این آیه هم عاقبت همه مردم درپیشگاه خدا حاضر شده‌اند و یک بحث و گفتمان بین شیطان و پیروان شیطان مطرح شده است.

مسئولیت گریزی انسان و انداختن اشتباه به گردن دیگران

بشر یک طبیعتی دارد که در اشتباهات می‌خواهد زود گناه را گردن کسی دیگر بندازد و این طبیعت او باعث می‌شود که مسئولیت اشتباه خود را نپذیرد و این مهم‌ترین عقده انسان است که نمی‌خواهد بگوید من اشتباه کردم، اصلاً نمی‌خواهد مسئولیت اشتباه خود را بپذیرد و می‌خواهد آن اشتباه را به گردن دیگران و زمانه بیندازد و سعی می‌کند چپ و راست مسئولیت‌های کار خلاف خود را به گردن دیگران بیندازد. حالا در روز قیامت هم شیطان و پیروان شیطان می‌خواهند مسئولیت اشتباه خود را گردن یکدیگر بیندازند.

بهشت و جهنم نتیجه عمل انسان

بهشت و جهنم رفتن ثمره و نتیجه عمل خود انسان است. خداوند در سوره نجم می‌فرماید: «وَأَنْ لَیسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ * وَأَنَّ سَعْیهُ سَوْفَ یرَىٰ»، آیه ۳۹ و ۴۰ سوره نجم: و اینکه برای انسان جز آنچه تلاش کرده [هیچ نصیب و بهره ای] نیست؛ و اینکه تلاش او به زودی دیده خواهد شد. و در سوره زلزال نیز آمده است: « یوْمَئِذٍ یصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِیرَوْا أَعْمَالَهُمْ * فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیرًا یرَهُ * وَمَنْ یعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یرَهُ»، آیات ۶ و ۷ و ۸ سوره زلزال: در آن روز مردم بصورت گروه‌های پراکنده (از قبرها) خارج می‌شوند تا اعمالشان به آن‌ها نشان داده شود! پس هرکس هموزن ذره‌ای نیکی کند، آن نیکی را ببیند؛ و هرکس هموزن ذره‌ای بدی کند، آن بدی را ببیند.

در سوره‌های قرآن مسئولیت انسان بیان شده که اگر بهشت رفتید، به خاطر سعی و کوشش خودتان و فضل خدا بوده است و اگر خدایی نکرده به جهنم کسی افتاد به خاطر سعی و کوشش یا بیتوجهی خودش بوده است.

گفتگوی شیطان و پیروانش در روز قیامت و ملامت نمودن آن‌ها توسط شیطان

خداوند  این آیه ۲۲ سوره ابراهیم (بحث این جلسه) می‌فرماید: «وَقَالَ الشَّیطَانُ لَمَّا قُضِی الْأَمْرُ»، وقتی که همه در قیامت چیز تمام شد و حکم الهی صادر شد که فرجام هم ندارد، تازه آن وقت شیطان می‌آید و به جای دلداری به پیراوانش آن‌ها را ملامت می‌کند! در ادامه می‌فرماید: « إِنَّ اللَّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ»، خدا وعده‌اش حق بوده اما شیطان هم وعده‌هایی که داده همه دروغ است و یک سریع مسائل دروغ را به پیروانش گفته و آن‌ها هم پذیرفتند.

خیلی از وقتها وجدان به ما می‌گوید که این حرف دروغ است ولی خیلی وقت‌ها انسان خودش را گول می‌زند! فردی تشنه است و می‌خوابد و در خواب می‌بیند که دارد آب می‌خورد، یعنی این نفس بشر است که دارد خودش را گول می‌زند و خود را توجیح می‌کند.

در ادامه می‌فرماید: «وَمَا کَانَ لِی عَلَیکُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلَا تَلُومُونِی»، شیطان به پیروانش می‌گوید من تسلطی بر شما نداشتم، یعنی من نمیتوانستم شما را مجبور کنم و فقط صدایتان کردم و شما هم آمدید! پس مرا لعنت نکنید، هر چند شیطان لعنت دارد اما من خودم مقصر بوده‌ام که از شیطان اطاعت کرده‌ام. که در ادامه آیه می‌فرماید: «وَلُومُوا أَنْفُسَکُمْ»، پس به خودتان برگردید.

لزوم عبرت گرفتن از گفتگوی شیطان با پیروانش

حالا این گفتگو در روز قیامت است که همه چیز تمام شده است، اما از این بحث می‌توانیم امروز که در این دنیا هستیم، عبرت بگیریم که نکند روزی بیاید و ما شیطان را ملامت کنیم که تو ما را در دنیا فریب دادی و شیطان بگوید: من شما را فریب ندادم، فقط صدایتان کردم و شما آمدید، پس خودتان را ملامت و نکوهش کنید.

عدم دفاع شیطان از پیروانش در قیامت

بعد از این گفتگو چه شد؟ که در ادامه خداوند می‌فرماید: «مَا أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِی»، ظاهرا معنای آیه این باشد که من نمیتوانم از شما دفاع کنم و شما هم نمیتوانید از من دفاع کنید!

شاید کلمه «مُصْرِخِ» به این معنا باشد که گاهی انسان نیاز به کمک داشته باشد و افرادی هم در کنارش باشند و بتوانند به او کمک کنند، اما یک موقع انسان در دریا افتاده و در حال غرق شدن است و کسی هم آنجا نیست و با صدای بلند داد و فریاد می‌زند. شاید منظور در این آیه معنای دوم باشد که نه من در لحظاتی که شدیدا احتیاج به کمک دارید می‌توانم کمکتان کنم و نه شما می‌توانید به من کمک کنید وهمه در یک چاه افتاده‌اند.

در ادامه می‌فرماید: «إِنِّی کَفَرْتُ بِمَا أَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ»، این که شما طاعت خدا را رها کردید و شیطان را اطاعت کردید و شیطان را شریک و سهیم در اعمال خود قرار دادید، شیطان هم امروز می‌گوید: بی‌خود اطاعت مرا کردید! در صورتی که آن‌ها می‌گویند: یک عمر شیطان ما را در دنیا گول‌زده و به گناه کشانده است.

در بعضی از تفاسیر نقل شده که در روز قیامت مردم سمت عیسی بن مریم (ع) رفتند و گفتند ما را نجات بده! ایشان گفت: به نزد پیغمبر اکرم (ص) بروید که او شفیع است. و در روز قیامت نیز خداوند این قدر به پیغمبر (ص) لطف کرده که شفاعت کند که عده زیادی را حضرت شفاعت می‌کنند، حتی نقل شده که از برخی از اهل دوزخ را نیز شفاعت می‌کند و به بهشت می‌روند. اینجا شیطان پرستان و پیروان شیطان به سراغ شیطان می‌آید و می‌گویند: پیغمبراسلام (ص) پیروانش را شفاعت کرد، پس تو هم ما را شفاعت کن! اینجور نقل شده که شیطان بلند می‌شود که شفاعت کند که یک بوی گندی از او بلند می‌شود که همه اهل محشر از این بوی گند شیطان معترض می‌شوند، بعد می‌خواهد صحبت کند که او را میگیرند و به آتش می‌اندازند و سپس پیروانش را هم به آتش می‌اندازند.

عذاب سخت در انتظار ظالمان

در پایان این آیه خداوند می‌فرماید: «إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ»، دیگر کار تمام شد و هر کس به سزای اعمال خود می‌رسد و کسانی که به دیگران و به خود ظلم کرده‌اند، اکنون در عذاب شدیدی هستند.

غالبا این دو مقارن هم هستند؛ کسی که به خودش ظلم می‌کند به دیگران هم ظلم می‌کند، یا کسی به دیگران ظلم می‌کند به خودش هم ظلم می‌کند و همین ظلم به دیگران خودش هم ظلمی به خود انسان است پس ظالمین عذاب سخت و دردناکی در پیش دارند.

ماجرای اهل ایمان در قیامت و رفتن آن‌ها به بهشت

حالا در آیه بعد آیه ۲۳ سوره ابراهیم می‌آییم آن سوی ماجرا و ماجرای کسانی که در دنیا عمل صالح انجام دادند، که خداوند می‌فرماید: «وَأُدْخِلَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَار»، مؤمنینی که در دنیا عمل صالح کردند و نیکوکار بودند، خدا اینها را به بهشت می‌فرستند.

حالا شما روز قیامت و آن آتش دوزخ و ترس را تصور کنید و فکر کنید در این وضع یک دفعه یکی از ملائکه می‌آید و می‌گوید: بفرمایید شما به بهشت بروید و به بهشت وارد می‌شوید. اولین چیزی که از بهشت روشن است این است که بهشت یک باغی پر از هزاران یا میلیون‌ها درخت بهشتی است که آب هم از بین درختان آن حرکت می‌کند. اصلاً دیدن این درختان و سایه و آب جاری یک روحیه‌ای و لذتی به انسان می‌دهد.

مهمتر از اینها این است که در ادامه خداوند می‌فرماید: «خَالِدِینَ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ»، ما در دنیا خیلی لحظات خوشی داشتیم، اما اگر بهار ولذتی بود تمام شد، اما در آخرت این دغدغه برای مؤمنین نیست و برای همیشه باذن الله در بهشت و لذت هستند و رحمت الهی پایان ندارد.

منظور از سلام خداوند در این آیه / دو نعمت سلامت و امنیت

در ادامه خداوند به اهل ایمان سلام می‌کند و می‌فرماید: «تَحِیتُهُمْ فِیهَا سَلَامٌ»، حالا این کلمات پایانی این آیه یک کلمه است اما خیلی معانی در آن است این که این‌ها در امنیت کامل هستند.

انسان دو مرحله نعمت را می‌تواند تجربه کند؛ مرحله اول عافیت و سلامتی بدن است که در سلامتی بدن چند عضو باید سالم باشد، که بگویند شما سالم هستید؟ هزاران اعضای بدن شما باید سالم باشد که بگویند شما سالم هستید. اما مرحله دوم بعد از سلامت، امنیت است، که امنیت کمتر از سلامت نیست. حالا یک کسی از نظر بدنی سالم است، اما یک تیر می‌آید و به او می‌خورد و از بین می‌رود؛ پس سلامتی یک طرف و امنیت طرف دیگر است.

ظاهر امر این است وقتی خدا می‌فرماید: سلام یعنی سلامتی و امنیت و این دو با هم هستند. وقتی به هم می‌رسید این تحیت و سلام گفتن برای این است که به همدیگر می‌گویند سالم و در امنیت باشید، نه اینکه یک کلماتی بین یکدیگر رد و بدل شود بلکه یک حقیقت رد بدل می‌شود.

تصور کنید مادرانی وسواسی بودند که بچه‌های کوچک خود را بنا بود به حوض آبی ببرند و فقط یک لحظه سریع آن‌ها را در این حوض فرو ببرند و در بیاورند؛ روایتی است به این مضمون که اگر در روز قیامت یک شخصی را یک لحظه به جهنم یک ببرند و او را سریع در بیاورند و از او بپرسند که آیا شما در زندگی خیری دیدید؟ او می‌گوید: نه! همه نعمت‌هایی که در دنیا داشتم با همین یک لحظه بردن من به آتش جهنم همه هیچ شد.

سعی کنید این چند روز دنیا که اکثر آن هم گذشت و نمیدانیم که چقدرش نیز باقی است، سعی کنید و جدا کوشش و همت نموده و اراده خود را قوی کنید که اهل بهشت شوید و دنباله رو شیطان نباشید. و صل الله علی محمد و اهل بیته الطیبین الطاهرین.

پدیدآورنده:

به‌ کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir

[box type=”shadow”]*بیشتر بخوانید:

دیگر جلسات تدبر در سوره ابراهیم حضرت آیت الله العظمی مدرسی

• جلسه  اول تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه سوم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه چهارم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه پنجم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه ششم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هفتم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه هشتم تدبر در سوره ابراهیم  
• جلسه نهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه یازدهم تدبر در سوره ابراهیم
• جلسه دوازدهم تدبر در سوره ابراهیم

• [/box]

*شناسه شبکه های اجتماعی: soltanahmadi_ir@  تلگرام | اینستاگرام | ایتا | سروش | بله | روبیکا