شرایط امر به معروف و نهی از منکر / پرهیز از قضاوت سریع

حجت الاسلام سالک با تشریح شرایط امر به معروف و نهی از منکر گفت: در کنار شرایط فقهی امر به معروف و نهی از منکر باید به شرط اخلاقی آن نیز توجه داشت و سریع هم قضاوت نکرد.

بسم رب المهدی(عج)

به گزارش پایگاه اینترنتی دست نوشته های معارفی امیرمحسن سلطان احمدی (سلطان احمدی دات آی آر): جلسه هفتگی درس اخلاق حوزه های علمیه “امام محمد تقی(ع)” و “مکتب الولایه” تهران در سال جدید تحصیلی، این هفته صبح شنبه ۱۹ آبان ماه ۱۳۹۷ با سخنرانی «حجت الاسلام و المسلمین مهدی سالک» مدیر حوزه علمیه مکتب الولایه در مسجد امام محمد تقی(ع) این حوزه برگزار شد.

در این جلسه حجت الاسلام سالک به تشریح شرایط امر به معروف و نهی از منکر پرداختند و به شرط اخلاقی این فریضه الهی اشاره و بیان کردند از هرگونه قضاوت زود هنگام  باید خودداری کرد. این رو در ادامه مشروح بیانات ایشان تقدیم شما معارف جویان عزیز میگردد.

مشروح بیانات حجت الاسلام سالک به شرح زیر است:

حجت الاسلام و المسلمین سالک در این جلسه به ادامه مبحث امر به معروف و نهی از منکر پرداخت و گفت: بحث مان درباره ریشه کن کردن صفات رذیله و جایگزین کردن صفات حمیده بود که در جلسات قبل به موضوع امر به معروف و نهی از منکر پرداختیم و شرایط آن بیان شد؛ در این جلسه به مراتب آن خواهیم پرداخت.

شرایط امر به معروف و نهی از منکر
این استاد حوزوی با بیان شرایط امرمعروف و نهی از منکر گفت: با بیان اینکه امر معروف و نهی از منکر دارای شرایطی است که این شرایط ۵ شرط می باشد که با وجود این ۵ شرط امر به معروف و نهی از منکر واجب می شود. از این ۵ شرط یک شرط اخلاقی هست و ۴ شرط دیگر فقهی است.
وی ادامه داد: اینجور نیست که به همین راحت بدون هیچ شرایطی امر معروف و نهی از منکر کرد و یا اینکه از امر معروف و نهی از منکر دست کشید.
شرط اخلاقی امر به معروف  و نهی از منکر

حجت الاسلام سالک با تشریح شرط اخلاقی امر به معروف و نهی از منکر بیان کرد: شرط اخلاقی در امر به معروف و نهی از منکر نمودن این است که اول این امر و نهی نمودن را از خودمان شروع کردیم؛ این نیست که خودمان را نساخته باشیم و رذیله ای داشته باشیم و همان مورد را بخواهیم به کسی که مرتکب شده تذکر بدهیم و او را از انجام این کار نهی کنیم.
وی ادامه داد: و نکته مهم اینکه شما چه در این خصوص اصلاح شده باشید یا نشده باشید، امر به معروف و نهی از منکر امری واجب است و چون جزء واجبات است باید طبق شرایط آن، آن را انجام داد.

این استاد اخلاق گفت: مثلا در نهی از منکر نمودن فردی دروغ می گوید و دروغ هم حرام است، حالا من که خودم دروغگو هستم نباید به کسی بگوید شما دروغ نگو، این شرط اخلاقی امر به معروف و نهی از منکر است؛ اما در بعضی مواقع وظیفه است که حتما به آن فرد دروغگو باید تذکر و انتقاد نمود و در کنار آن خودش نیز خود را اصلاح کند که دروغگو هم نباشد.
وی تصریح کرد: بنابراین هم باید امر معروف و نهی از منکر نمود که وظیفه دینی و شرعی است و از آن طرف هم باید ایراد شرعی دوست خود را نیز به صورت نقدی مودبانه به او گفت.
چهار شرط فقهی امر به معروف و نهی از منکر  / شرط اول
مدیر حوزه علمیه مکتب الولایه به شروط فقهی امر به معروف و نهی از منکر پرداخت و گفت: همانطور که بیان شد از نظر فقهی امر به معروف و نهی از منکر ۴ شرط دارد که اولین شرط فقهی آن احتمال تاثیر است. بدین معنا که فرد آمر به معروف و ناهی از منکر بداند که در این امر به معروف و نهی از منکر نمودن تاثیری وجود دارد و اگر دیدید که تاثیری ندارد اینجا امر به معروف و نهی از منکر نمودن ساقط می شود.
وی ادامه داد: در این شرط فرد نهی از منکر نموده، اخمم کرده، مرحله بعد بد اخلاقی هم نموده است اما هیچ تاثیری نداشته است پس دیگر چون تاثیر ندارد نباید امر به معروف و نهی از منکر کرد.
شرط دوم

حجت الاسلام سالک با بیان شرط فقهی دوم امر به معروف و نهی از منکر بیان کرد: کسی که اصرار بر گناه نمودن دارد را باید امر به معروف و نهی از منکر نمود. اما اگر بدانید که کار شما در او تاثیری ندارد و او همچنان اصرار بر گناه دارد و موعظه در او تاثیری هم نمی کند باز اینجا امر به معروف و نهی از منکر ساقط می شود.
وی ادامه داد: مثلا شخصی هست دائم غیبت می کند این فرد را باید نهی از منکر نمود، چون اصرار بر گناه دارد؛ اما فرد دیگری اصلا غیبت نمی کند و با غیبت هم مخالف است اما یک دفعه می بینید در مجلسی دارد غیبت می کند اینجا به این فرد نباید انتقاد و تذکر داد، چون او اصرار بر گناه غیبت نداشته و شاید در این مجلس غیبت مجاز می کند.

انتقاد نمودن مربوط به همان زمان ارتکاب است نه بعد از آن

این استاد حوزوی افزود: این نکته توجه شود که انتقاد نمودن مربوط به همان زمان ارتکاب آن است نه اینکه چند روز بگذرد و شما بعد از چند روز از آن فرد انتقاد کنید و تذکر بدهید. مثلا فردی اکنون بعد از ۶۰ -۷۰ سال عمر مجتهد شده ولی در جوانی یک خطایی کرده است حالا یک عده بیایند و بگوید ما دیدیم این فرد در جوانی فلان گناه را مرتکب شده است، این درست نیست.
شرط سوم

مدیر حوزه علمیه مکتب الولایه به سوم شرط فقهی امر به معروف و نهی از منکر اشاره و بیان کرد: شرط فقهی سوم این است که در این کار مفسده ای وجود نداشته باشد. مثلا امر و نهی شما باعث نشود فرد داغون شود. و مهم تر اینکه هدف شما از این امر به معروف و نهی از منکر رضای خدا باشد و اگر غیر از این باشد بی فایده است.

هدف از انتقاد رضایت خداوند

وی ادامه داد: مثلا شخصی رئیس جمهور شده است و ایراداتی در کارهای او هست، حالا یک عده می خواهند از او انتقاد کنند و انتقاد هم خوب است، اما مهم هدف از این انتقاد است، آیا این افراد چون به این فرد رای نداده و از اول مخالف وی بودند می خواهند او را زیر باد انتقاد قرار بدهند یا نه این انتقاد به قصد رضای خدا است؟ لذا اگر در این امر مفسده ای باشد و رضای خدا در آن نباشد باز امر و نهی کردن ساقط می شود.

شرط چهارم

حجت الاسلام سالک به چهارمین شرط فقهی امر به معروف و نهی از منکر اشاره و بیان کرد: شرط چهارم قدرت تشخیص دادن است، فرد آمر و ناهی بداند و قدرت تشخیص را داشته باشد که این فرد مثلا دارد گناه می کند و فعل مرتکب او خطا و گناه است، همین جور نمی شود به راحتی به کسی تذکر داد.

وی ادامه داد: چقدر بودند کسانی که تندروی کردند، به عنوان نمونه در دوران انقلاب چقدر درباره مرحوم آیت الله العظمی خویی بدی گفتند که ایشان در عراق است و برای انقلاب کاری نمی کند تا حدی که چقدر از مقلدین ایشان به خاطر همین شایعات از تقلید از ایشان برگشتند. لذا قدرت تشخیص دادن خیلی مهم است.

پرهیز از قضاوت سریع

حجت الاسلام سالک با تذکر اینکه سریع قضاوت نکنید، گفت: امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در روز عرفه هر دو امام بزرگوار جهت انجام اعمال این روز تشریف آورند، اما اصل این اعمال روز عرفه از ظهر تا غروب است و آن دو بزرگوار از صبح آمده بودند.

وی ادامه داد: صبح یکی از مریدان امام گفت بروم به مجلس امام حسن(ع) و عرفه در محضر ایشان باشم، وقتی به مجلس امام آمد دید در مجلس امام حسن(ع) اصلا خبری از دعا و مناجات نیست و همه در حال گفتگو و خنده و خوردن هستندو این فرد ناراحت شد و به مجلس امام حسین(ع) رفت.

این استاد حوزوی افزود: در مجلس امام حسین(ع) مشاهده کرد که چه مجلس خوب و پر از مناجات و زاری و دعا است و خوشحال شد و آنجا ماند و خطاب به امام حسین(ع) عرضه داشت من ابتدا به مجلس برادرتان امام حسن(ع) رفتم اما مجلس شما بسیار عالی بود و از زمین تا آسمان با ایشان فرق داشت.

وی ادامه داد: امام حسین(ع) تا این را شنید سریع گفت مواظب باش شیطان تو را گول نزند و گمراهت نکند. من و برادرم حسن(ع) شب قبل با هم صحبت کردیم که چون در روز عرفه صبح تا ظهر یک سریع افراد پیرمرد و ضعیف هستند و نمی توانند به برنامه عصر برسند برای همین من به برادرم حسن(ع) گفتم شما یک برنامه برای آنها انجام دهید که خسته نشوند و من هم یک برنامه مناجات طولانی تر برای آنهایی که خسته نمی شوند و همین را برادرم حسن(ع) به من گفت؛ پس هر دو جلسه خدایی بود.

حجت الاسلام سالک گفت: از این بیان امام نتیجه می گیریم که در تمام امور و کارها نباید سریع کسی را نادانسته نقد و نهی کنیم و خدایی نکرده زود قضاوت کنیم.

پدیدآورنده:

به قلم: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir