خطر ملکه شدن گناه و تعصب بی جا

بسم الله الرحمن الرحیم

دعای هشتم صحیفه سجادیه، استعاذه از رذایل اخلاقی است که هر کدام از این رذایل اگر در انسان ملکه شود قطعاً اگر بدون توبه و اصلاح انسان از دنیا برود، سختی‌هایی دارد تا حدی که گاهی انسان را به جهنم می‌کشد؛ لذا در ابتدای این دعا امام از این رذایل اخلاقی به خدا پناه برده است.

انسان وقتی به پناهگاه می‌رود که برای او خطری باشد پس اگر خطری برای جان و مال انسان عارض شود انسان به یک پناهگاه پناه می‌برد که این خطر را از خود دفع کند، حالا اگر روح انسان در معرض خطر و جهنم و عذاب الهی و آثار شوم گناهان واقع شود اینجا نیز قطعاً از این رذایل اخلاقی به خداوند پناه ببرد، به همین دلیل امام سجاد علیه‌السلام که اسوه یک انسان صالح و عابد است در این دعای هشتم صحیفه این‌گونه با تضرع از رذایل اخلاقی به خدا پناه می‌برد.

پناه‌بردن به خدا از ملکه شدن گناهان و تعصب جاهلی

در جلسات قبل فراز اول این دعا را شرح دادیم که حضرت فرمودند: خدایا من به تو پناه می‌برم که حرص به دنیا و لذایذ دنیا مرا آلوده کند که بعد به غصب و حسد رسید و در ادامه این فراز، حضرت فرمودند: «اللَّهُمَّ إِنییِ أَعُوذُ بِکَ مِنْ مَلَکَةِ الْحَمِییَةِ».

منظور از ملکه شدن گناه

ملکه یک صفت نفسانی است که انسان به آن عادت کند و ملکه او شود. مثلاً سوره حمد ملکه شما شده است و یک عمر این سوره را می‌خوانید و یادتان نمی‌رود؛ اما گاهی انسان یک کاری انجام می‌دهد؛ اما بعد یادش می‌رود؛ چون ملکه او نشده است؛ ملکه اینجا این است که مثلاً یک گناهی از انسان صادر شده و او سریع می‌تواند توبه کند و آن را پاک کند؛ اما یک گناهی مرتکب شده و بر این گناه اصرار هم نموده و این گناه یک‌عمر ملکه او شده است یعنی ۸۰ سال ۷۰ سال ۴۰ سال این گناه را انجام می‌دهد.

مثلاً یک فرد سیگاری که ۴۰ سال سیگار کشیده به او بگویید سیگار را ترک کند نمی‌تواند و برای او سخت است، اما کسی که از دیروز شروع به سیگارکشیدن کرده به او بگویید دیگر سیگار نکشد، خیلی راحت نمی‌کشد و سیگار را ترک می‌کند؛ حالا اگر گناه ملکه انسان شد دفع آن ملکه خیلی مشکل است، مثل کسی که ۷۰ سال شرب خمر کرده و حالا بخواهد ترک کند برای او خیلی سخت است یا اینکه نمازنخوانده است و بخواهد از الان نماز بخواند برای او خیلی سخت است؛ اما یک جوانی که از سن تکلیف شروع به نمازخواندن کرده برای او نمازخواندن خیلی آسان است.

حالا گناهی که ملکه انسان شده است خیلی خطر دارد و باید انسان از چنین گناهی که در او ملکه شده به خدا پناه ببرد. مثلاً حرص و حسد و ریا ملکه او شده است.

پناه‌بردن به خدا از تعصب بی جا

کلمه دوم حمیه است؛ حمیه که در اینجا یک تعصب بی جا است و اگر ملکه انسان شد انسان گرفتار بدترین رذایل اخلاقی خواهد شد که نجات او نیاز به یک عنایت خاص الهی است و به این زودی نمی‌تواند این گناه را ترک کند. الحمیه در واقع تعصب است. الان یهود یک تعصب بی جا دارد که فکر می‌کنند اسلام واقعی بنی‌اسرائیل است و بقیه آدم نیستند! مقابل تکبر و تعصب جاهلیت تواضع در مقابل خدا و مؤمنین است. در اینجا از تعصب جاهلیت هم حضرت به خدا پناه می‌برند.

نمونه‌ای از تعصب بی جا

یک نمونه از تعصب جاهلیت هم این است که مثلاً فرض کنید که خانم خانواده، آقازاده‌ای دارد و عروس هم دارد و اینها با هم نزاع دارند و این خانم پسرش را بر عروس خود مقدم می‌دارد ولو اینکه پسرش متخلف باشد و عروس حق باشد؛ اما از پسرش دفاع می‌کند و این را تعصب جاهلیت می‌گویند. یا اینکه برادری دارد بی تقوا و دوستی غریبه دارد و باتقوا است اینجا از برادرش دفاع می‌کند با اینکه فاسق است.

حالا این تعصب جاهلیت در خانواده و اجتماع و دوستان پیدا می‌شود که انسان یک صفتی داشته باشد که تابع حق نباشد و اگر دید ناحق از طرف خودش است از ناحق دفاع کند و از حق انتقاد کند این تعصب جاهلیت است که از این تعصب هم باید به خدا پناه برد.

به‌طورکلی باید تابع حق باشید که اگر تابع حق نبودید می‌شود تعصب جاهلیت که باید از این تعصب به خدا پناه برد. پس در این فراز از دعا حضرت از ملکه شدن تعصب جاهلیت به خدا پناه برده است و اولین بنا گزارنده تعصب جاهلیت هم شیطان است.