ناگفته‌های تربیتی و اخلاقی از استاد اخلاق در خانواده

بسم الله الرحمن الرحیم ، جلسه هم اندیشی محققین و پژوهشگران مسجد الزهراء منطقه ۱۲ تهران شامگاه شنبه ۳۰ مهرماه ۱۴۰۱ شمسی با موضوع نوآوری‌ها و مبانی تربیتی استاد فقید اخلاق در خانواده مرحوم حجت الاسلام سید علی اکبر حسینی با حضور و سخرانی فرزندشان جناب حجت الاسلام والمسلمین سید امیرحسین حسینی برگزار شد که وی ناگفته‌های تربیتی و خاطراتی از والد فقیدشان بیان کرد.

در ادامه گزیده ای از یادداشت هایم از این جلسه را تقدیم شما معارف جویان عزیز می کنم تا از این طریق شما نیز بهره مند از این جلسه شوید.

توصیه قرآن به حفظ خانواده

خداوند در آیه ۶ تحریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَیْهَا مَلَائِکَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا یَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَیَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ؛ ای مؤمنان! خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌ها است، حفظ کنید. بر آن فرشتگانی خشن و سخت گیر گمارده شده‌اند که از آنچه خدا به آنان دستور داده، سرپیچی نمی‌کنند، و آنچه را به آن مأمورند، همواره انجام می‌دهند.»

در روایاتی از امام صادق (ع) آمده که هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر (ص) آن را بین اصحاب خود خواندند و یکی از اصحاب وقتی این آیه را شنید دیگر نتوانست روی پا بایستد و شروع به گریه کرد و گفت: من از عهده خودم بر نمی‌آیم و این آیه مسئولیت خانواده، زن و بچه را هم بر دوش من گذاشته است و شدید گریه می‌کرد!

پیامبر (ص) به این فرد فرمودند: «حَسْبُکَ أَنْ تَأْمُرَهُمْ بِمَا تَأْمُرُ بِهِ نَفْسَکَ وَ تَنْهَاهُمْ عَمَّا تَنْهَی عَنْهُ نَفْسَکَ»، امرکردن آن‌ها به آنچه به نفس خویش امر می‌کنی، و نهی‌کردن آن‌ها از آنچه نفس خویش را از آن نهی می‌کنی، برای تو کافی است.

نظر آیت الله بهجت درباره حفظ خانواده در بلاد کفر

یکی از دوستان ماموریت خارج از کشور به او خورده بود و خدمت آیت الله بهجت (ره) آمد و عرض کرد که من در این بلاد کفر برای حفظ فرزندانم چکار کنم و خیلی نگران آن‌ها هستم! اما ایشان جوابی ندادند تا اینکه این دوستمان مجدد این سوال را تکرار کرد و آیت الله بهجت (ره) برگشتند و با یک لحن جدی و محکم گفتند: خودت را چه کسی می‌خواهد حفظ کند که تو می‌خواهی بچه‌هایت را حفظ کنی؟!

ما گاهی خودمان را فراموش میکنیم و خودمان را حفظ نمی‌کنیم و می‌خواهیم بچه‌هایمان بیراهه نروند و آن‌ها را حفظ کنیم در صورتی که باید اول خودتان بیراهه نروید تا اینکه آنچه خودت عمل میکنی بتوانی به فرزندان امر کنید. پس باید اول خودتان را حفظ کنید تا بتوانید دیگران را هم حفظ کنید.

مهمترین نکته کلیدی تربیت از منظر استاد فقید اخلاق در خانواده

یکی از نکاتی که مرحوم والد حاج آقای حسینی در تربیت خیلی تاکید می‌کردند و آن را از نکات مهم تربیتی و خیلی مهم می‌دانستند این بود که ایشان خیلی رعایت می‌کردند که اول باید خودمان صالح و عامل باشیم و نیت خوب و اخلاص داشته باشید و بعد انتظار داشته باشیم تا فرزندان و حتی دیگران به این راه بیایند.

این نکته کلیدی و مهم در تربیت فرزند است و هر کس می‌خواهد در تربیت فرزند موفق شود باید این نکته را رعایت کند چون فرزندان در بهترین حالت آن طور که ما هستیم تربیت می‌شوند نه آن چه ما می‌گوییم و می‌خواهیم، بلکه به آن چه هستیم و عمل میکنیم آن‌ها تربیت می‌شوند. و این نکته بسیار مهمی در بحث تربیت است که مرحوم والد نیز بر آن تاکید داشتند.

اگر به فرزندمان می‌گوییم اهل گذشت و عمل باشد، باید این گذشت و عمل را بچه در رفتار و اعمال ما دیده باشد و ما اول خودمان اهل گذشت و عمل باشیم که بچه ما هم اینگونه شود.

فرزند باید آراستگی و ادب و احترام و ایمان را در رفتار و کردار و اعمال پدر و مادر ببینید و پدر و مادر این رفتار را عملی انجام دهند که فرزند اینگونه شود و گرنه گفتاری تاثیری عملی ندارد که ما از او بخواهیم اینگونه باشد و ما خودمان اینگونه نباشیم.

اثر منفی تحقیر کودک در تربیت

ایشان از تحقیر و خورد کردن بچه نهی می‌کردند و می‌گفتند از آن تربیت بیرون نمی‌آید. انسان حیات فطری دازد که باید به شخصیت او با احترام برخورد شود تا با احترام این حیات فطری بیدار شود.

ایشان تغافل را یکی از اصول مهم تربیتی می‌دانستد در صورتی که ما وقتی یک خطا از بچه‌ها می‌بینیم سریع می‌خواهیم همان لحظه تذکر و برخورد کنیم که اینطور نیست و ایشان اگر می‌خواستند به بچه‌ها تذکری بدهند هنگام بازی و تفریح بچه‌ها را نصیحت می‌کردند و می‌گفتند این موقع زمان بسیار مهمی در تاثیر نصیحت‌پذیری است.

مادر والد ما مرحوم حاج آقای حسینی، خواهر علامه طهرانی که صاحب آثاری از جمله الله‌شناسی و امامت‌شناسی است و این خواهر و برادر روحیات تربیتی خیلی خوبی داشتند، والد ما نقل می‌کرد در بچگی وقتی برادر کوچک ما شیطنت می‌کرد و مادر از او ناراحت می‌شد نحوه برخورد مادر اینگونه بود که می‌گفت آقا سید بر پدرت رحمت! منتهی با یک لحنی ناراحت کننده که ما متوجه می‌شدیم.

اول عمل بعد بیان نکات اخلاقی

یا اینکه اگر مرحوم والد به جوانان توصیه می‌کردند اهل همدلی و همکاری باشید، این را خودشان اول عمل می‌کردند و بعد این سخن و توصیه را بیان می‌کردند.

یاد دارم در برنامه اخلاق در خانواده اگر می‌خواستند یک مطلب اخلاقی جدیدی بیان کنند یک ماه خودشان به آن موضوع عمل می‌کردند و بعد از یک ماه آن را در برنامه مطرح می‌کردند.

ایشان یک سیر تکاملی داشتند و اینطور نبود از همان ابتدای جوانی این حالات انتهای پیری را داشته باشند بلکه این حالات معنوی را در این سیر تکاملی به مرور کسب کرده بودند و با یک سیر به این مرحله رسیده بودند.

استاد اخلاقی که در منزل ظرف می‌شست و حقوق بازنشستگی نگرفت!

در بحث کمک به خانواده بارها می‌شد که وقتی من از قم به تهران منزل پدر می‌آمد و آخر شب بود مشاهده می‌کردم وقتی خانواده و مادر ما خواب بودند، ایشان به آشپزخانه می‌رفتند و ظرف‌ها را می‌شستند، این رفتار عملی ایشان بود و اینها را عملی به ما آموختند.

یک روز با مرحوم حاج آقا با ماشین در حال عبور بودیم که من در پیاده رو آیت الله حسینی بوشهری را مشاهده کردم و به مرحوم والد گفتم ایشان استاد اصول فقه ما بودند، که ایشان گفت نگه دارد و پیاده شدند و خدمت آیت الله بوشهری رفتند و گفتند شما استاد فرزندم هستید و نه فقط به گردن فرزندم بلکه به گردن من هم حق دارید و از شما تشکر می‌کنم.

زمانی هم در جبهه بودم و به منزل تلفن کردم و داشتم با مادر صحبت می‌کردم که مادر گفت کی ماموریت شما تمام می‌شود و برمیگردید و من جواب مادر را دادم و بعدها که آمدم مادر گفتند که حاج آقا از این سخن من ناراحت شده‌اند و گفتند نباید به کسی که رفته و آن هم به جبهه رفته اینگونه بگویید که کی برمیگردی، این سخن باعث می‌شود به جای اینکه او رو به سوی جبهه و مقصدی که رفته باشد، ذهن و فکر او به برگشت است.

ایشان حتی حقوق بازنشستگی هم نگرفتند و می‌گفتند چون من خودم در این سالهای بعد از انقلاب طبق مقررات آموزش و پرورش سر کار نرفتم و این مقررات را رعایت نکردم و در مجلس و تلویزیون بودم، پس آن را حق خود نمی‌دانم و قبول نکردند که حقوق بازنشستگی بگیرند.

پدیدآورنده:

به کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی مروج

www.soltanahmadi.ir