اضطراب؛ نشانه‌ها و راه های رفع آن

بسم الله الرحمن الرحیم

آیت الله احمد عابدی، استاد حوزه علمیه قم، چهارشنبه سوم آبان ماه ۱۴۰۲ شمسی در پایان جلسه درس خارج فقه خود حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها نکاتی را درباره نشانه‌های اضطرب و راه رفع آن بیان نمودند که در ادامه مشروح این بخش از سخنان ایشان تقدیم شما معارف جویان عزیز می گردد تا از این طریق شما نیز بهره مند از این جلسه شوید.

یکی از مسائلی که در روایات است و الان در اخلاق هم خیلی مهم است و هم برای طلبه‌ها و هم برای عموم مردم مبتلابه است، مسئله اضطراب است.

اضطراب چیست؟

بعضی افراد اضطراب دارند اما منظور از اضطراب این است که فرد از یک مسئله‌ای خوف دارد که این مسئله برای او خطر آفرین است و گاهی خود فرد هم نمی‌داند که از چیزی می‌ترسد یا نگران است و خودش خبر ندارد اما مبتلا است.

نمونه و نشانه‌های اضطراب در افراد

مثلا یک فردی همیشه چهره‌اش گرفته است و هیچ وقت لبخند نمی‌زند، یا فردی کف دستش عرق می‌کند، یا فردی تپش قلب زیاد دارد و یا اینکه فردی شب خواب نمی‌رود یا خوابش مشوش است و سریع بیدار می‌شود، یا اینکه راحت نمی‌خوابد و خواب سنگین ندارد؛ اینها نشانه اضطراب است و اگر کسی اینطور است این فرد مشکل روحی و اضطراب دارد.

یا اینکه فردی در جزئیات خیلی دقت می‌کند؛ مثلا در پاکی و نجسی خیلی دقت دارد و یا کسی حرف می‌زند می‌خواهد در جزئی جزئی کلمات نکته‌سنجی کند، چنین فردی هم اضطراب دارد و مضطرب است و آرامش فکری ندارد. یا اینکه در لباس و ظرف شستن، یا در نگاه به مردم هم همینطور است و به کوچکترین چیز دقت می‌کند تا حدی که حتی می‌گوید مجری اخبار چنین گفت و فلان روزنامه چنین نوشت و اینگونه جزئیات را رصد می‌کند، چنین افرادی خودشان فرد ناسالمی هستند و به اصطلاح اضطراب دارند. یا اینکه کسی وسواسی است و احتیاط‌های بی‌جا دارد و به مردم سوءظن دارند اینها نشانه‌های اضطراب است.

اضطراب خوب

اما اصل اضطراب خوب است اما اگر به جا باشد مثل اینکه من همیشه نگرانی داشته باشم که جهنم می‌روم یا نمیروم؟! این نگرانی و اضطراب خوب است و باعث می‌شود انسان حرف خدا را گوش بدهد و گناه نکند؛ یا اینکه آدم نگران از این باشد که مثلا پلیس و دوربین عکس مرا بگیرد این اضطراب هم خوب است چون باعث می‌شود که قانون را رعایت کند، یا اینکه فردی اضطراب دارد که در امتحانش قبول می‌شود یا نمی‌شود، این اضطراب از امتحان هم خوب است چون باعث می‌شود که درسش را خوب بخواند، اما یک جاهایی اضطراب بد است و نشانه این است که این فرد از نظر روحی سالم نیست.

راه حل اضطراب /اولین راه

اما راه حل اضطراب چند چیز است اول اینکه دنیا برای آدم مهم نباشد، کسی که دنیا برای او خیلی مهم است دچار اضطراب می‌شود اما کسی که دنیا برای او اهمیت نداشته باشد دچار اضطراب نمی‌شود، اما کسی که دنیا دوست است و دنیا برای او مهم است تا یک چیزی می‌خواهد حساب کند تا ریال آخرش را حساب می‌کند، پس اولین راه حل بی‌اعتنایی به دنیا است، مثلا فلانی مال مرا خورد خوب خورد که خورد و دیگر اعتنا نکند، اگر اینگونه فرد به دنیا برخورد کند دیگر اضطراب پیدا نمی‌کند.

راه دوم

دومین راه حل اضطراب این است اگر آدم علل و اسباب حوادث دنیا را بداند این فرد دیگر مضطرب نمی‌شود، آدمی که معمولا از جایی خبر ندارد این فرد دچار اضطراب می‌شود مثلا کسی که اطلاعاتش از جهان بینی زیاد و وسیع و دیدش بلند است مضطرب نمی‌شود.

راه سوم / خطر مقایسه خود با دیگران

راه سوم توکل بر خدا است و راه حل بعدی اینکه خود را با کسی مقایسه نکند.

وقتی کسی خود را با فردی دیگر مقایسه می‌کند سه حالت برای او پیش می‌آید و اضطراب درست می‌شود. وقتی فرد خودش را با فلانی مقایسه می‌کند گاهی می‌بیند این فرد از او بالاتر است یا گاهی می‌بیند این فرد مثل من است و گاهی می‌بیند این فرد از من پایین‌تر است، این سه حالت است که اگر کسی اینها را انجام دهد دچار وسواس می‌گردد و حدیث نفس پیدا می‌کند و همچنین آرامش در خانه و زندگی‌اش ندارد و دچار این مشکلات می‌شود.

سه مرحله در مقایسه کردن خود با دیگران

مرحله اول در مقایسه این است که فرد وقتی خودش را با دیگری مقایسه کرد و دید این فرد از او بالاتر است خودش را میخورد که از او بالاتر است و دنبال راهی است که چکار کند او را زمین بزند و خود را بالاتر از او ببرد؛ مرحله دوم وقتی خود را با کسی مقایسه می‌کند که مثل خودش است تلاش می‌کند که کاری کند که از او جلوتر بزند و بالاتر برود و مرحله سوم جایی که می‌بیند فرد از او پایین‌تر است همه‌اش دنبال این است که خودش را به رخ او بکشد.

پس وقتی خود را با کسی مقایسه کنید در هر سه صورت اضطراب آفرین است و راه حل آن این است که هیچ وقت خود را با کسی مقایسه نکنید دیگران افراد خوبی هستند و زندگی خود را دارند چه ربطی به من دارد؟! من همینی هستم که هستم دیگری از من بهتر است خوب خدا را شکر، آن یکی از من پایین‌تر است ان شاءالله خدا کمکش کند و هیچ وقت خود را با کسی مقایسه نکنید که بعد گرفتار شود که او را زمین بزنید یا خود را بالا ببرید.

پس کاری به دیگران نداشته باشید و به خدا توکل کنید که اگر آن چیزی که خدا از شما می‌خواهد همان را انجام دهید این بهترین زندگی است، حالا دیگران از من بالاتر یا پایین‌تر هستند به من ربطی ندارد.

بنابراین راه حل مسئله اضطراب این است که انسان فقط به خودش مشغول باشد نه اینکه در خود فرو برود بلکه خود را با دیگران مقایسه نکند؛ یکی بچه ندارد چکار دارید که دیگران بچه دارد و یا دیگری زندگی آن‌ها خوب است، خود را قانع کنید تا از این ناراحتی و مریضی‌های روحی نجات پیدا کنید.

پدیدآورنده:

به کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی مروج

www.soltanahmadi.ir