بخل مالی و آثار فردی و اجتماعی آن

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دست‌نوشته‌های معارفی امیرمحسن سلطان‌احمدی: شامگاه چهارشنبه ۴ اسفندماه ۱۴۰۰ جلسات درس اخلاق حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج شیخ حسین تهرانی، از اساتید حوزه علمیه تهران و فرزند ارشد آیت‌الله حاج‌آقا مجتبی تهرانی(ره) در مدرسه نور با موضوع بررسی رذیله اخلاقی بخل مالی برگزار شد.

در ادامه یادداشت‌هایم از سخنان ایشان در این جلسه تقدیم شما معارف جویان عزیز می‌گردد تا از این طریق شما نیز بهره‌مند از این جلسه شوید.

بحث ما بخل بود که گفته شد یکی از رذایل اخلاقی بخل است که دارای آثار زشتی است. اما درباره راه علاج آن، همانطور که علمای اخلاق دو راه علمی و عملی را ارائه نموده اند، باید انسان پیامدها و آثار زشت بخل را مطالعه کند و بداند که این رذیله آثار دنیوی و اخروی برای انسان دارد.

این آثار ممکن است گاهی به خود انسان باشد، و گاهی هم به اجتماع باشد که یکی از آثار شوم بخل بحث بخل مالی است.

منظور از بخل مالی

بخل مالی به این معنا است که اگر کسی آنجایی که یک حق الهی است و باید از نظر مالی انفاق کند و این انفاق دستور خداوند است، اما فرد بخل بورزد و انفاق نکند، در اثر ندادن این انفاق مالی او باید چندین برابر آن مال را در راه غیر الهی بدهد! و این اثر بخل مالی است که پول را باید در راه غیر الهی آن ههم چندین برابر خرج کند.

هیچ بنده ای نیست که نسبت به هزینه ای که باید در راه خدا خرج کند بخخل بورزد الا اینکه مبتلا به دادن چندین برابر آن هزینه در راه غیر خدا می شود. معادله هم ندارد بلکه باید چندین برابر بدهد!

چون آنجا که حق الهی بوده و باید پرداخت می کرده بخل نموده و نداده است، حالا باید چندین برابر پرداخت کند.

مثلا شخصی بخل مالی نموده و آنچه باید در راه خدا پرداخت می کرده را پرداخت نکرده است. حالا می خواهد در خانه اش یک تعمیراتی انجام دهد و یک برآورد هزینه نموده است و بر اساس آن برنامه ریزی کرده و تعمیرات را انجام داده است، اما یک دفعه می بیند چندین برابر خرج کرد و علاوه بر آن، آنچه هم می خواست نشده است! علت این خرج اضافه این است که آنجایی که باید انفاق می کرده نکرده است.

یا اینکه در اموری وارد می شود ولی چندین برابر از مالش را باید بدهد و نفعی هم به او نمی رسد.

اثر بخل مالی بر سرمایه پولی

پس فکر نکنید اگر جایی حق مالی به گردن شما است و این حق، حقی الهی است اما شما آن را پرداخت نمی کنید، این پول به شما فایده می رساند! این مال هرگز به شما نفع نخواهند رساند و چه بسا چندین برابر آن را باید بدهید.

بنابراین بخل برای انسان از نظر ذهنی، روحی، جسمی، اثر بد دارد و بخل راحتی را از انسان می گیرد و ذهن انسان درگیر مال می شود که نکند این مال را از دست بدهد یا اینکه این مال کم شود!

بخل مالی شدید حتی برای خود

گاهی برخی این قدر بخل مالی آنها شدید است که برای خودشان هم خرج نمی کنند! به خاطر بخلی که دارند خود را تحت فشار قرار می دهند و زندگی فقیرانه ای برای خود ایجاد می کنند، که اثر این بخل این است که راحتی را از زندگی خود گرفته است!

یا اینکه مال را مصرف می کند اما مصرف بیهوده است و جایی هزینه می کند که هیچ فایده ای ندارد.

اگر مردم را از نظر آرامش دسته بندی کنیم، بخیل نفر آخر در لیست است، بنابراین یکی از آثار بخل این است که آرامش را از انسان می گیرد.

بخیل از نظر اجتماعی در جامعه

اما از نظر آثار اجتماعی، بخیل در جامعه و اجتماع او همیشه خار و ذلیل است. در روایات از بخیل نکوهش شده است و او در جامعه جایگاهی ندارد و همواره در جامعه محاسن و خوبی های او نیز بد جلوه می کند و برعکس عیوب او آشکارتر می شود.

به واسطه صفت زشت بخل، عیوب انسان در جامعه ظهور و بروز بیشتری دارد و بخل باعث می شود که انسان را به انزوا بکشاند و از جامعه ترد شود. به این معنا که مردم نسبت به او آن نگاه عادی را ندارند و به خاطر بخلی که دارد از او دوری می کنند.

حتی در روایات تاکید شده که با بخیل مشورت هم نکنید، زیرا به خاطر بخلی که دارد، مشورت دادن او نیز آلوده به صفت بخل است. حتی بخیل باعث می شود که اجتماع را به فساد بکشاند.

گاهی برخی بخل زبانی دارند! چون می توانند با زبان خود کسی را هدایت و راهنمایی و ارشاد کنند اما چون بخیل هستند از نظر زبانی هم بخل می ورزند و کسی را با زبان هدایت و راهنمایی نمی کنند.

حب دنیا ریشه بخل

اما ریشه بخل ،حب به دنیا است که اگر کسی حب دنیا در دل او آمد حب خدا از دل او می رود و دو حب در یک دل نمی آید و با هم این دو حب جمع نمی شوند.

اگر در دل کسی حب دنیا است بداند که با حب دنیا بخل هم می آید و دورترین افراد از خدا کسانی هستند که بخل دارند و بدترین بیمارهای روحی داشتن صفت بخل است که باید انسان خیلی مراقب باشد که به این صفت مبتلا نشود و توجه به آثار شوم بخل که در روایات آمده راهکاری عملی برای درمان بخل است.

پدیدآورنده:

به کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir