فرق رحمت عام با خاص و اسم رحمان با رحیم

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دست‌نوشته‌های معارفی امیرمحسن سلطان احمدی: در سه‌شنبه‌های جمکرانی این هفته، در شامگاه سه‎‌شنبه دهم اسفندماه ۱۴۰۰ بعد از توفیق حضور در مسجد مقدس جمکران از محضر آیت‌الله سید رحیم توکل استفاده کردم که سخنران این هفتهٔ مسجد مقدس جمکران بودند.

عنایت عام و عنایت خاص و فرق آنها با هم

عنایت حق تعالی در مورد خلق در یک قالب کلی دو جور است. بعضی از عنایت‌ها به تعبیری عنایت عامه و بعضی به تعبیری عنایات خاصه است.

آنجا که عنایات عامه است از اسمش معلوم است که عنایت برای همه خلق است و سایه عنایت همه خلق چه مسلمان و چه کافر حتی حیوانات را شامل می‌شود. در عنایات عامه ملاک دادن عنایت، تفضل و کرامت خود خدا است و خداوند به عنوان مالک عالم با نگاه به کرامت خودش درب عنایت را برای خلق باز می‌کند و چون ملاک تفضل خود خدا است قید و شرطی نیست و همه را شامل می‌شود.

اما در عنایات خاصه از اسمش معلوم است که سایه عنایت تمام افراد را شامل نمی‌شود و بعضی افراد را شامل می‌شود و آنجا که عنایت خاص است قید و شرطی لازم است که اگر انسانی این قید و شرط را ایجاد کند، از عنایات خاص او را بهره‌مند می‌کنند.

فرق نزول رحمت اسم رحمن با رحیم

این رحمتی که از خدا برای خلق می‌آید یک بار از نام مقدس «یا رحمن» الهی برای خلق نازل می‌شود که رحمت «یا رحمن» رحمت عامه است و شامل همه خلق چه مسلمان و چه کافر و چه انسان و چه حیوان را شامل می‌شود. اما یک رحمت از «یا رحیم» است که این رحمت خاصه است که در این رحمت قید و شرطی وجود دارد که اگر انسانی قید و شرط را در خود ایجاد کنند او را از این رحمت بهره‌مند می‌کنند.

در دعا می‌گویید: «یا رَحْمانَ الدُّنْیا وَ رَحیمَ الآخرَة» ای آنکه در دنیا رحمان هستی در آخرت رحیم هستی؛ غیر اهل ایمان در آخرت بهره‌ای از رحمت ندارند چون رحمت در دنیا از یا رحمان است اما در آخرت از یا رحیم است و همه را شامل نمی‌شود.

در این دنیا کسانی هستند که فقط از سفره یا رحمان خدا بهره می‌برند، اما خیلی‌ها هستند هم سر سفره یا رحیم و هم یا رحمان می‌نشیند و از هر دو رحمت بهره می‌گیرند، منتهی رحمت یا رحیم عنایت می‌خواهد و قید و شرطی باید در آن فرد باشد که آن قید و شرط را کسب کرده است و از رحمت خاص هم بهره می‌برد.

خداوند نیز در آیه ۱۵۷ سوره بقره به رحمت خاص اشاره نموده و می‌فرماید: «أُولَٰئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ؛ آن گروهند که مخصوص به درود و الطاف الهی و رحمت خاص خدایند و آن‌ها خود هدایت یافتگانند.»

مژده خداوند به صابران

خداوند در آیه ۱۵۵ سوره بقره به صابران مژه می‌دهد و می‌فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ؛ و البته شما را به پاره‌ای از سختی‌ها چون ترس و گرسنگی و نقصان اموال و نفوس و آفات زراعت بیازماییم، و صابران را بشارت و مژده بده.»

وقتی خداوند می‌فرماید ما شما را حتما امتحان می‌کنیم و موارد امتحان را بیان کردند که به چیز شما را امتحان می‌کنیم، در ادامه دارد که خدا به پیامبر (ص) فرمودند که به صابرین در بلا بشارت بده که اینها افرادی هستند که وقتی در بلا قرار گرفتند به خدا اعتراض ندارند و سر تسلیم دارند و به مقدرات خدا احترام می‌گذارند. و خدا با آن عزت بی‌نهایت بر این صابران درود و صلوات می‌فرستد و این مقام کمی نیست.

اگر این عنایت انجام شد خدا شما را از وادی ظلمت در می‌آورد و در وادی نور وارد می‌کند. وادی نور وادی کشف و شهود است که اگر خدای عالم درب عنایت را باز کند، از عالم حجاب او را خارج و به عالم شهود وارد می‌کند و الان می‌شنود آنچه را دیگران نمی‌شنوند، می‌بیند آنچه را دیگران نمی‌بینند، استشمام می‌کند آنچه را که دیگران استشمام نمی‌کنند و این یک برکت و یک رحمت خاص است.

انواع رزق: خاص و عام

رزق هم مانند رحمت الهی دو جور است که یک بار رزق عام است که خدا به همه می‌دهد که در قرآن آیه ۶ سوره هود خداوند می‌فرماید: «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَی اللَّهِ رِزْقُهَا وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ؛ و هیچ جنبده‌ای در زمین نیست مگر اینکه روزیِ او برخداست، و [او] قرارگاه واقعی و جایگاه موقت آنان را می‌داند؛ همه در کتابی روشن ثبت است.» این رزق عام است و قید و شرطی ندارد.

اما یک روزی رزق خاص است و به هر کس نمی‌دهند و این رزق خاص شرط و شروطی دارد که با این شرط و شروط به آن می‌رسند.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) در حکمت ۳۷۹ نهج البلاغه می‌فرماید: «الرِّزْقُ رِزْقَانِ: رِزْقٌ تَطْلُبُهُ، وَ رِزْقٌ یَطْلُبُکَ، روزی بر دو گونه است: یکی آنکه تو در طلبش هستی و یکی آنکه او در طلب توست»، همانطور که مرگ دنبال ما است و در یک لحظه معین می‌آید، اینجا هم روزی دنبال شما می‌آید که خود را به شما برساند.

اما نوع دیگر از رزق این است که شما باید دنبال آن برویم که اول باید طالب این روزی خاص باشید، دوم باید در انسان لیاقتی به وجود بیاید که به او نگاه کنند و سوم باید در خود ایجاد ظرفیت کنید چون بی‌ظرفیت‌ها تاب تحمل برکات الهی را ندارند.

و لذا جناب سلمان هم طالب و لایق و با ظرفیت است و ابوذر و مقداد هم همینطور است، اما لیاقت سلمان از ابوذر و ابوذر از مقداد بالاتر بود، آن درها که برای سلمان باز شد برای ابوذر باز نشد، آنچه به ابوذر گفتند به مقداد نگفتند.

پس اسرار هم لیاقت می‌خواهد که باید روی هوای نفس پا نهاد. اینها با خود کار کردند و با هوای نفس جنگیدند حالا در باز شد و در هم به مقدار لیاقت و ظرفیت باز می‌شود.

در پایان ایشان نکته‌ای درباره علت مستجاب نشدن دعای برخی از زوار که به مسجد مقدس جمکران مشرف می‌شوند، اشاره نمودند که در پست بعدی می‌آید.

پدیدآورنده:

به کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی

www.soltanahmadi.ir