معنای سلوک و ذکر در بیان آیت الله شجاعی

به گزارش کلینیک روح درمانی،سالک سفر کرده حضرت آیت الله شجاعی در یکی از سلسله جلسات دروس سیر و سلوک خود با بیان معنای قرآنی سلوک فرمودند:احیاناً  کسانی که فکر سیر عبودی و سلوک عبودی را دارند، چیزهایی فهمیده‌اند و سعی‌ها می‌کنند، به گمان خود معمولاً این سؤال را دارند که ( چرا ) هیچ پیشرفتی در مقام توحید و عبودیت در خود نمی‌بینند؟ این سؤال را دارند.
آنها برنامه‌هایی را از برنامه‌های عبودی ‌، یعنی از دعاها، تلاوت‌ها، ذکرها، نمازها و امثال این‌ها از مستحبات، برای خود هم انتخاب می‌کنند، به آن‌ها مداومت هم می‌کنند، امّا هر چه روز‌ها می‌گذرد هر وقت به خود که بر می‌گردند، می‌بینند که در حقیقت حرکتی نیست، همان هستند که اوّل بوده‌اند ‌یا بدتر. و طبعاً این سؤال برای آن‌ها پیش می‌آید؛به گمان این‌که آن برنامه‌ی عبودی که برای خود اتّخاذ کرده‌اند، چندتا از مستحبات را در اوقات مختلف ادامه داده‌اند، این سلوک عبودی است، این حرکت عبودی است؛ چون این‌‌طور گمان می‌کنند، این سؤال برای آن‌ها پیش می‌آید که ما هیچ حرکتی نکردیم یا هیچ آدم نشدیم إلی آخر، تعبیراتی که می‌شود.
سلوک عبودی یعنی حرکت عبودی
سلوک عبودی این نیست،‌ سلوک عبودی به تعبیر دیگر، حرکت عبودی است و اصل مسئله همان است و ما برای همان هستیم و برای آن خلق شدیم، برای آن این‌جا آمدیم، برای آن این مهلت را به ما دادند و این امکانات را.
اصل سلوک حرکت کردن است
امّا این نیست که انسان چندتا از مستحباتی را به نحوی که ما انجام می‌دهیم، این دعا را، آن توسّل را، آن نماز را، آن ذکر و آن تلاوت را در اوقات معیّنی به همان نحوی که ما انجام می‌دهیم، انجام بدهد و کار دیگری نداشته باشد و این انتظار را داشته باشد که مدارج عبودیت را طی کند، در منازل توحید پیش برود، درست بشود، این نیست. البته این‌ها کار خوبی است، این‌ها جزئی است از آنچه که به نام سلوک عبودی است، اصل آن چیز دیگری است و این‌ها با آن اصل، داخل در سلوک عبودی می‌شود و الّا آن اصل نباشد، حتّی این‌ها را نمی‌شود ‌یک سلوک نامید.
معنی سلوک
سلوک، رفتن است،حرکت کردن است، پیش رفتن است، مدارج طی کردن است، منازل پشت سر گذاشتن است، معنی سلوک این است.
اگر آیات قرآن را دقّت کنید، خلاصه‌ی آن این است که ما از مرحله‌ی بالایی آمدیم ، در اسفل السافلین افتادیم. بسیار نقائص و عیوب و حجب در وجود ما پیدا شده است و به وجود آورده‌ایم، آن وقت ما در برگشت به سوی آن‌ موطن اصلی و آن‌جا که باید برویم، باید حرکت کنیم.‌ یک حرکت تکاملی است به اصطلاح فلسفی؛ یک صعود وجودی است؛ ‌یک عروج روحی است که انسان باید در این حیات دنیوی که فرصتی است که به او داده‌اند شروع کند و پیش برود. آن سلسله از عیوب را، نقائص را، اشکالات را، اجحاف‌ها را که در وجود اوست قدم به قدم، روز به روز از خود دور کند.
سلوک قرآنی یعنی تزکیه

فلذا سلوک قرآنی را به تعبیر قرآن تزکیه نامیده. تزکیه یعنی چه؟ تزکیه‌ یعنی خود را پاک کردن. خود را پاک کردن این نیست که انسان بخواهد با لقلقه چیز‌هایی به زبان آورد. ‌یک کار است،‌ یک حرکت است.
تزکیه «وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها * فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها * قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها * وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها» ؛ [سوره‌ی شمس، آیات ۷ تا ۱۰] ‌یا آیات دیگر.
آیات زیاد است که تعبیر تزکیه است «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى * وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى‏» ؛ [سوره‌ی اعلی، آیات ۱۴ و ۱۵] کسی که تزکیه کند خود را از آنچه که باید پاک کند، تطهیر کند و  با اصلاح معایب و نقایص وجودی خود به ‌یاد خدا باشد و عروج به سوی او را شروع کند،  فلاح پیدا می‌کند : «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ» اوّل می‌گوید: «تَزَکَّى» و بعد می‌گوید «وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى‏» .
معنای ذکر
ما آن «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى» را نادیده می‌گیریم، چه می‌کنیم؟ می‌آییم «ذَکَرَ» را هم به آن معنا که خودمان تصویر کردیم و الّا آن «ذَکَرَ» که در قرآن است آن نیست که ما‌ می‌خوانیم، یک لقلقه‌ی زبانی، یک حرکت صوری، این‌طور کرده‌ایم.‌
«ذَکَرَ» ، یک حرکت است تا آماده شویم برای ‌یک سرفصل که نام آن موت است، مردن است در این سیر و سفری که داریم‌. یک آمادگی مخصوصی باید حاصل کنیم با تزکیه‌ی خود، در نتیجه‌ی تطبیق خود با آن میزانی که خدای متعال فرستاده است و ارائه فرموده است که کتاب و عترت است، خود را با آن معیار و آن میزان تطبیق کنیم، اصلاح کنیم برای‌ یک سرفصل،‌ یک آمادگی مخصوص را تحصیل کنیم و اسم آن سرفصل چیست؟  بعد از آن فصول است، تا به جوار خدا برسید؛ تا آن سرفصل ‌یک آمادگی مخصوص باید تحصیل کرد با تطبیق خود به موازین و با تزکیه، حرکت، سلوک و با اصلاح و برطرف کردن عیوب و حجب.
*برگرفته از سلسله دروس سیر و سلوک حضرت استاد با عنوان استعداد و آمادگی برای سفر