توصیه و دستورالعمل اخلاقی،عرفانی امام عسکری(ع) به ابن بابویه

ما نیازمند برنامه و دستور العمل سلوکی از غیر معصوم نیستیم و اگر از بیانات معصومین فاصله بگیریم به مقصد مقصود نائل نخواهیم شد؛ لذا عده ای از آیت‌الله بهجت(ره) دستور العمل خواستند و ایشان هم مواردی بیان داشتند، باز آن عده آمدند و درخواست دستور العملی جدید نمودند که آیت‌الله بهجت(ره) فرمودند: «اگر آمده‌اید من بگویم و گوینده باشم و شما بشنوید و مستمع باشید من وقت ندارم، اما اگر اهل عمل هستید دستورالعمل‌ها در جهاد النفس شیعه آمده و دستورات سلوکی نیز در بیان معصومین(ع) آمده است».

۲۰ دستورالعمل سلوکی در نامه امام عسکری(ع) به ابن بابویه(پدر شیخ صدوق)

 ابن بابویه قمی پدر که قبرشان در ابتدای خیابان چهارمردان قم است مورد عنایت امام حسن عسکری(ع) بودند؛ همان‌طور که ابن بابویه پسر ـ معروف به شیخ صدوق ـ که قبرشان در شهرری است مورد عنایت امام زمان(عج) قرار داشتند. امام حسن عسکری(ع) نامه‌ای به ابن بابویه قمی (پدر شیخ صدوق) مرقوم داشته اند و در این نامه مواعظی بیان داشتند که می توان آن را به ۲۰ دستورالعمل سلوکی جامع تقسیم کرد و آنها را برنامه زندگی خود قرار داد.

امام حسن عسکری(ع) در ابتدای این نامه بعد از حمد و ثنا یک دعا برای ابن بابویه دارد و یک دعا هم برای نسلش. می‌بینیم که به دعای امام حسن عسکری(ع) خدا چه نسل پر برکتی به ابن بابویه عنایت فرمود که یکی از آن ها «شیخ صدوق» است.

شرح سه موعظه از این دستورالعمل ۲۰ موردی

 از مجموع این نامه سه موعظه را که خیلی کلیدی و برای زندگی الان ما بسیار مؤثر و مجرب است و از ما در برابر آفات محافظت می کند را بیان می کنم:

تاکید بر خواندن نماز شب

1. امام حسن عسکری(ع) به این بابویه مرقوم می دارند که: “علَیکَ بصلاه اللیل، فإن النبیّ(ص) أوصی علیّاً (ع) فقال: یا علی، علیکَ بصلاهَ اللیل، علیک بصلاه اللیل علیک بصلاهاللیل، وَمن استخفَّ بصلاه اللیل فلیس منّا. یعنی: برتو باد بر نماز شب، پیامبر(ص) به امام علی(ع) فرمودند: ای علی بر تو باد به نماز شب،بر تو باد به نماز شب، بر تو باد به نماز شب.همین یازده رکعت که حتی سوره هم ندارد آثار و برکات عجیبی در دنیا و آخرت دارد که باعث برکت در عمر می‌شود. پس اگر می‌خواهید عمرتان با برکت شود نماز شب بخوانید که همه معصومین(ع)،علما و مراجع تقلید ما سفارش به خواندن نماز شب نموده‌اند.

توصیه به صبر در سه چیز

• توصیه دوم امام حسن‌عسکری(ع) به ابن بابویه صبر است. امام(ع) وی را به صبر در سه چیز دعوت می کند؛ “صبر در عبادت”، “صبر در برابر معصیت”، “صبر در مصیبت”. صبر در برابر معصیبت این است که مثلاً وقتی یک جوان صحنه محرکی را در خیابان و کوچه می بیند باید سرش را بیندازد پایین و بگوید لا حول ولا قوه الا بالله و صبر کند و از خدا بخواهد که از راه حلال غریزه جنسی او را براورده سازد. این صبر در برابر معصیت باعث می شود که خدا لذت بندگی را نصیب او گرداند. 
  
• توصیه به انتظار فرج
• مطلب دیگری که امام حسن‌عسکری(ع) به ابن بابویه مرقوم داشتند در مورد انتظار فرج است. امام(ع) می‌فرمایند: بر تو باد به انتظار فرج چون شیعیان ما پیوسته در حزن هستند تا پسرم «مهدی» بیاید. حال اگر کسی به امام عصر عج متصل شد به شادی حقیقی رسیده است؛ فقط کافی است امام زمان(عج) در زندگی ما بیایند. زندگی با اتصال به امام زمان(عج) بهاری می شود.

برای توجه و ارتباط با امام زمان(عج) مناسب است در  غروب‌های دوشنبه ، پنجشنبه و جمعه از خواندن آل یاسین غفلت نکنید.

متن این نامه امام عسکری(ع) را می توانید در جلد چهارم کتاب مناقب ابن شهر آشوب صفحه ۴۲۵ مطالعه نمایید.

در ادامه مناسب دیدم متن کامل این نامه را هم بیاورم  و آن را تقدیم شما معارف جویان عزیز نمایم، که در ابتدا به شرح مختصری از ابن بابویه و در انتها نیز متن کامل این نامه می آید:

شرائط نابسامان سیاسی در روزگار امام حسن عسکری علیه السلام و اختناق شدیدی حکّام وقت، باعث شده بود که امام حسن عسکری علیه السلام بیشتر از طریق مکاتبات و نامه های مختلف، به راهنمایی و رهبری جامعه شیعی بپردازند.برخی از این نامه ها پیرامون تبیین عقائد صحیح و توصیه های اخلاقی به شیعیان بوده، چرا که امام ارتباط حضوری سهل و آسانی با جامعه نداشته تا آنها مسائل دینی و اجتماعی خویش را از حضرت بپرسند و امام به آنها پاسخ دهد. بدین منظور نامه های چندی را امام برای شیعیان ارسال می کردند. به عنوان نمونه می توان به نامه حضرت به  اسحاق بن اسماعیل نیشابوری، نامه حضرت به اهالی قم، و نامه ایشان به علی بن بابویه اشاره کرد.

شرح مختصری از ابن بابویه (پدر شیخ صدوق)

علىّ بن حسین بن بابویه قمىّ(پدر شیخ صدوق) از برجسته‏ ترین علما و فقهاى زمان خود بود. او در بازار، دکّان کوچکى داشت و از طریق کسب و تجارت، در نهایت زهد و عفاف، امرار معاش مى‏کرد.

همچنین، ساعاتى از روز را نیز در منزل، به تدریس و تبلیغ معالم دین و نقل روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام مى‏ پرداخت.

جلالت شأن و منزلت این فقیه بزرگوار، تا بدان پایه رسید که حضرت امام حسن عسکرى علیه السلام ، طى نامه‏ اى او را با القابى چون «شیخى»، «معتمدى» و «فقیهى» مورد خطاب قرار داد.

نگارش نامه به امام زمان(عج)

همچنین با توجه به این که عمر با برکت علىّ بن بابویه از پنجاه مى‏ گذشت و هنوز فرزندى نداشت، لذا نامه‏ اى به محضر مبارک حضرت ولىّ عصر علیه السلام  نوشت و از آن حضرت درخواست کرد برایش دعا کند تا خداوند به او فرزندى صالح و فقیه مرحمت فرماید.

تولد شیخ صدوق با دعای امام زمان(عج)

ابو جعفر بن علىّ الاسود مى‏گوید: من نامه ابن بابویه را به حسین بن روح، سومین نایب خاصّ حضرت حجّت رساندم. پس از سه روز به من خبر داد که حضرت براى علىّ بن حسین بن بابویه دعا فرموده و «انّه سیولد له ولد مبارک ینفع اللَّه به و بعده اولاد» به زودى خداوند به او فرزند مبارکى عطا مى‏فرماید و به سبب او [به مردم‏] خیر مى‏رساند و بعد از او (شیخ صدوق) نیز فرزندان دیگرى به او (ابن بابویه) مرحمت مى‏فرماید.

شیخ صدوق در یکى از کتابهایش به نام «کمال الدین»، ضمن نقل موضوع فوق، اضافه مى‏کند که هر گاه ابو جعفر بن علىّ الاسود مرا مى‏دید که براى طلب علم و دانش به محضر استاد مى‏رفتم، به من مى‏فرمود: این علاقه و اشتیاق تو به علم، تعجّبى ندارد، زیرا تو به دعاى امام زمان علیه السّلام متولّد شده‏ اى.

مرحوم علّامه مجلسى نیز در کتاب ارزشمند «بحار الانوار»، این قضیه را از معجزات حضرت ولىّ عصر علیه السّلام دانسته است. (بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۳۵ و ۳۳۶)

اما متن نامه امام عسکری(ع)

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ « الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ و العاقبه للمتّقین و الجنّه للموحّدین و النّار للملحدین و لا عدوان الّا على الظّالمین و لا اله الّا اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ و الصّلوه على خیر خلقه محمّد و عترته الطّاهرین.

امّا بعد اوصیک یا شیخى و معتمدى و فقیهى ابا الحسن علىّ بن الحسین بن بابویه القمىّ- وفّقک اللَّه لمرضاته و جعل من صلبک اولادا صالحین برحمته- بتقوى اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاهِ وَ إِیتاءِ الزَّکاهِ فانّه لا تقبل الصّلاه من مانع الزّکاه و اوصیک بمغفره الذّنب و کظم الغیظ و صله الرّحم و مواساه الاخوان و السّعى فی حوائجهم فی العسر و الیسر و الحلم و التّفقّه فی الدّین و التّثبّت فی الامر و التّعاهد للقرآن و حسن الخلق و الامر بالمعروف و النّهى عن المنکر، فانّ اللَّه عزّ و جلّ قال: لا خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَهٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ و اجتناب الفواحش کلّها و علیک بصلاه اللّیل فانّ النّبىّ صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم اوصى علیّا علیه السّلام فقال: یا علىّ علیک بصلاه اللّیل علیک بصلاه اللّیل علیک بصلاه اللّیل و من استخفّ بصلاه اللّیل فلیس منّا، فاعمل بوصیّتى و أمر شیعتى حتّى یعملوا علیه و علیک بالصّبر و انتظار الفرج فانّ النّبىّ صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم قال: افضل اعمال امّتى انتظار الفرج، و لا تزال شیعتنا فی حزن حتّى یظهر ولدى الّذى بشّر به النّبىّ صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم بملاء الارض قسط و عدلا کما ملئت ظلما و جورا. فاصبر یا شیخى یا ابا الحسن علىّ و أمر جمیع شیعتى بالصّبر فانّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ و السّلام علیک و على جمیع شیعتنا و رحمه اللَّه و برکاته و صلّى اللَّه على محمّد و آله».

ترجمه :

امام حسن عسکرى علیه السلام در این نامه، پس از حمد خدا و درود بر پیامبر و عترت طاهرینش مى‏فرماید:

اى فقیه مورد اعتماد من، على بن الحسین بن بابویه القمى، خداوند تو را به کارهاى مورد رضایتش توفیق دهد و از نسل تو، اولاد صالح بیافریند.

تو را به رعایت تقوى و برپا داشتن نماز و اداى زکات وصیّت مى‏کنم، به رعایت تقوى و بر پا داشتن نماز و اداى زکات، زیرا کسى که زکات نپردازد، نمازش قبول نخواهد شد.

و نیز تو را سفارش مى‏کنم به بخشایش گناه دیگران، و خویشتن‏دارى به هنگام خشم و غضب، ارتباط با خویشاوندان، تعاون و همکارى با برادران دینى و کوشش در رفع نیازهاى آنها در تنگدستى و گشاده‏ دستى، بردبارى و کسب آگاهى و معرفت در دین.

در کارها ثابت قدم و با قرآن هم‏پیمان باش، اخلاق خود را نیکو گردان و دیگران را به کارهاى شایسته امر کن و از پلیدى‏ها باز دار، زیرا خداوند فرموده است: «در بسیارى از سخنان آهسته و در گوشى آنها، هیچ خیرى نیست مگر اینکه ضمن آن، به صدقه یا کار نیک و یا اصلاح بین مردم امر نمایند» [و بطور کلّى‏] تو را سفارش مى‏کنم به خوددارى از تمام معاصى و گناهان.

نماز شب را ترک مکن، زیرا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)در وصیّت خود به علىّ علیه السّلام، سه مرتبه فرمود: «بر نماز شب مواظبت نما. و [آگاه باش‏] هر کس نسبت به نماز شب بى‏ اعتنا باشد، از ما نیست» پس اى علىّ بن الحسین، تو خود به سفارشات من عمل کن و شیعیان مرا نیز دستور ده تا عمل کنند.

نیز تو را به صبر و پایدارى و انتظار فرج توصیه مى‏کنم، زیرا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم)فرمود: «بهترین کارهاى امت من، انتظار فرج است». شیعیان ما همواره در غم و اندوه به سر مى‏برند تا فرزندم ظهور کند،همان کسى که پیامبر صلى اللَّه علیه و آله و سلّم بشارت آمدنش را داده است. او زمین را از عدل و داد پر مى‏کند، همان گونه که از ظلم و ستم پر شده است.

پس بار دیگر اى علىّ بن بابویه، تو را به صبر و استقامت توصیه مى‏کنم و تو نیز به همه شیعیان و پیروان مرا به صبر و استقامت فرمان بده. «به راستى زمین از آن خداست و آن را به هر کس از بندگانش که بخواهد به ارث مى‏دهد و عاقبت از آن پرهیزگاران است».

سلام و رحمت و برکت حقّ بر تو و بر همه شیعیان ما، و درود خداوند بر  محمّد (صلی الله علیه و آله و سلّم)و آل او.

(این نامه را اکثر محقّقین و صاحبان تراجم نقل نموده‏اند که از جمله آنها، مى‏توان از علامه بحرانى در« لؤلؤه ‏البحرین»، ص ۳۸۴، محقّق خوانسارى در« روضات الجنّات»، ج ۴، ص ۲۷۳، علامه مجلسى در« بحار الانوار»، ‏ج ۵۰، ص ۳۱۷ و ۳۱۸، محدّث نورى در« مستدرک الوسائل»، ج ۳، ص ۵۲۷، قاضى نور اللَّه شوشترى در« ‏مجالس المؤمنین»، ج ۱، ص ۴۵۳، محدّث قمى در« فوائد الرضویه»، ص ۲۸۱، و علامه شیخ محمّد تقى ‏تسترى در« قاموس الرّجال»، ج ۶، ص ۴۷۴، نام برد.‏)

به قلم: امیر محسن سلطان احمدی