امامت در قرآن و روایات/یاداشت هایم از دوره غدیر شناسی(۶)

«حجت‌الاسلام و‌المسلمین حائری‌پور»استاد دانشگاه، ۲۲ آبان‌ماه ۱۳۹۰در هفتمین جلسه دوره غدیر‌شناسی درباره جایگاه ” امامت در قرآن و روایات “در سالن اجتماعات حرم حضرت معصومه(س)، به سخنرانی پرداخت.که در ادامه یاداشت هایم را از این جلسه تقدیمتان می نمایم.

فرا خوانده شدن مردم در قیامت با امام خویش/شیعیان با امام علی(ع) فرا خوانده می شوند

در قرآن کریم سوره اسراء آیه ۷۱، مراد از یوم روز قیامت است که هر جمعیتی را با امام خویش فرا می‌خوانیم. این امام هم می‌تواندحق باشد هم باطل. در دنیا مردم همدیگر را با اسم و فامیل و مدرک می‌شناسند اما در قرآن می‌فرماید روز قیامت به اسم و رسم و لقب و مقام شما توجه نمی‌شود. شما با امام خودتان شناخته می‌شوید یعنی در روز قیامت مسئله امامت مهم و سرنوشت‌ساز است و هویت انسانها در روز قیامت به امامت وابسته است. حال چون سرنوشت‌ها با امام قوم مشخص می‌شود فرقی ندارد این امام حق یا باطل باشد یعنی طرفداران فرعونیان با فرعونشان فرا خوانده می‌شوند و شیعیان با امامشان علی(ع) فرا‌خوانده می‌شوند که این جای افتخار برای شیعه است چون تنها امام حق امام علی(ع) است.

مقصود از آیه ۷۱ اسراء موضوع امامت است

در تفسیر البرهان، ذیل این آیه شریفه تفسیری ناب آورده شده است که خلاصه‌ آن این است که شخصی به نام فضیل خدمت امام صادق(ع) رسیدند و گفتند مقصود از این آیه ۷۱ اسراء چیست؟ و امام فرمودند امامت را بشناس، دیگر بعد آن پیش افتادن یا به تأخیر افتادن ظهور به تو ضرری نمی‌رساند. لذا انتظار فرج همیشه بوده است، چون بعد از پیامبر(ص)، شیعه همیشه به دنبال فرج بوده است.

نبود امام شناسی

آیا در زمان ائمه اطهار(ع) شیعه کم داشتیم آیا کسی امام را شناخت؟ و در مقابل امامشان ایستادند می‌گفتند جنگ جنگ تا پیروزی و در صفین در مقابل معاویه جنگید، اما وقتی عمر عاص دسیسه کرد و قرآن‌ها را بر نیزه کرد همه شمشیرها را به زمین گذاشتند.اگر امام‌شناسی بود اطاعت‌ می‌کردند.

در ادامه امام صادق(ع) می‌فرماید کسی که امامش را بشناسد و پیش از ظهور از دنیا برود هیچ جای نگرانی نیست. امام‌شناس در زمان غیبت می‌شود سرباز ویژه امام. حال اگر امام را نشناسی در دل جنگها و در کنارش هم باشی او را تنها می‌گذاری. مگر در تاریخ خوارج را ندیدید ضعف آنها اما‌شناسی بود.

تاکید پیامبر(ص) بر مشخص کردن امر امامت از سوی خدا

وقتی پیامبر(ص) به نبوت رسید، اتفاق جالبی افتاد. یکی از قبایل بزرگ و پر نفوذ عرب رؤسایشان خدمت پیامبر(ص) آمدند و گفتند ما می‌خواهیم ایمان بیاوریم. یک قبیله عظیم پشت سر ماست ولی یک شرط داریم و آن اینکه بعد از وفات شما این امر به ما واگذار شود و پیامبر(ص) هم در جوابش گفت بلند شوید و بروید این امر با من نیست که امام بعد از خود را مشخص کنم و آن با خداست و هر چه او بگوید و تصمیم بگیرد من اطاعت می‌کنم و در اختیار من نیست.

پاسخ به یک شبهه در بحث امامت

حال یک پرسش شبهه‌ناک در بین جوانان ما است و این نقطه اختلاف بین شیعه و سنی است و پرسش این است که حال چون قرار است وحی نازل شود و آن هم به پیامبر(ص) نازل شود و یک شرایط خاص و استثنایی دارد؛ ویژه نبوت پیامبر(ص) است اما در امامت که چنین نیست دیگر وحی نازل نمی‌شود همین دستورات است که باید اجرایی شود. چه اشکالی دارد مردم جمع شوند و شورا کنند و یک نفر را برای خود انتخاب کنند؟

مرحوم شیخ صدوق در کتاب کمال‌الدین جواب این پرسش را مفصلاً از زبان امام عصر(عج) آورده است و خلاصه آن این است که در زمان امام عسکری(ع) شخصی از شیعیان خدمت ایشان آمدند و این پرسش را پرسیدند و امام هم گفت برو و از امام عصر(عج) که کودکی ۳ یا ۴ ساله بودند بپرس و شخص گفت چرا خدا انتخاب امام را به مردم واگذار نکرد؟ و از پاسخ امام چنین برداشت می‌شود که به فرد گفت اول خودت جواب این دو پرسش را بده که این امام که میگویی انتخابش به مردم واگذار شود مقصودت چه امامی است، امام مصلح یا امام مفسد؟ شخص هم در جواب گفت معلوم است امام صالح. پسش دوم این بود که آیا احتمال دارد مردم در مقام انتخاب به جای مصلح اشتباهاً مفسد را برگزینند چون مردم که علم غیب ندارند و از باطن فرد خبر ندارند و فقط ظاهر فرد را می‌بینند و آینده را نمی‌شناسند؟ اگر هم‌اکنون هم ما در جامعه بررسی کنیم می‌بینیم وقتی در یک انتخابات مثلاً برای شورا به یک نفر رأی می‌دهیم و انتخابش می‌کنیم بعدها پشیمان می‌شویم و در رأی بعدی تجدید نظر می‌کنیم، چطور خداوند بیاید و امر امامت را به دست بشریت بدهد به همین احتمال که مردم در گزینش به خطا می‌روند انتخاب را به مردم نداده ایم. انتخاب یک شورا شهر یا یک مدیر مدرسه نیست همین امروزه وقتی امامت را به آن سه نفر دادن ببینید چقدر تا به امروز مسلمانان به انحراف رفته‌اند.

مسئله امامت در حدیث منزلت

به استناد روایات فراوان که حتی اهل سنت نیز آورده‌اند، حدیث منزلت حدیث غدیر یوم الدار، مسئله امامت را مشخص کرده است و جای شک نیست. خداوند فرموده هر چه پیامبر(ص) گفت حرف من است و غیر از اینها در کلام خود خداوند متعال این مطرح شده است که امامت مشخص و معرفی شد و منتهی اگر به شما گفتند کجای قرآن کریم است؟ قرآن کریم در کجا نام علی(ع) را آورده است؟ می‌گوییم خداوند همه حرف‌هایش را در قالب قرآن نگفته است، بلکه از زبان پیامبر(ص) نیز گفته شده است. خدا هم‌چنین می‌فرماید که امضای پیامبر(ص) نیز امضای من است وخدا در قرآن اوصافی را مطرح می‌کند که با نام بردن هیچ فرقی ندارد و در آیه ۵۵ مائده خداوند می‌فرماید همانا فقط و فقط ولی شما خداوند و بعداز او رسول خدا و نفر سومی را نیز می‌گوید اما اسم نمی‌برد و نفر سوم آنها که ایمان آوردند و در حالی که در رکوع نماز هستند زکات می‌دهند. این به صراحت مشخص است نفر سوم چه کسی است؟ چه کسی در حال رکوع نماز زکات داده است.

اعطای انگشتر در رکوع به سائل توسط امام علی(ع) و نزول آیه ۵۵ مائده

یک روز در مسجد پیامبر(ص) سائلی از مردم درخواست کمک کرد و کسی به او اعتنا نکرد و او دستش را به آسمان بلند کرد که خدایا شاهد باش در مسجد پیامبر(ص) تو درخواست کمک کردم و کسی اعتنا نکرد آنگاه علی(ع) در حال رکوع بودند و به انگشت راست اشاره به سائل نمودند و سائل هم انگشتر را در حال رکوع از علی(ع) گرفت و این در مقابل چشمان رسول(ص) صورت گرفته است و پیامبر(ص) فرمودند خدایا موسی(ع) از تو درخواستی کرد. که یک وزیر برای من در این مسیر قرار دهی که پشتم به او محکم باشد و من هارون برادرم را پیشنهاد می‌کنم و خداوند هم پیشنهادش را پذیرفت. حالا خدایا من محمد(ص) پیامبر تو هستم و از تو می‌خواهم و پیشنهاد من نیز علی(ع) است و سخن پیامبر(ص) تمام نشده بود که جبریل نازل شد و گفت ای محمد(ص) این آیه را بخوان که آیه ۵۵ سوره مائده است.

این روایت از ابوذر که پیامبر(ص) درباره او فرموده راستگوتر از تو نبوده است، نقل شده که نشان‌دهنده این است که ولایت را خداوند منحصر به خدا، رسول و امامان قرار داده و در این آیه هم امامت را مشخص و هم منصوب کرده است.

به قلم: امیرمحسن سلطان احمدی